Kur bëhet fjalë për monumentet në Milano, Itali, San Siro është një pjesë krenare e strukturës kulturore të qytetit. Stadiumi i madh i vjetër, estetikisht i bukur dhe vetëm gjashtë kilometra larg katedrales së famshme Duomo të Milanos, ka zhvilluar ndeshjet më të mëdha të futbollit dhe disa nga muzikantët më të famshëm në botë kanë performuar aty. “Gjithmonë të magjepsë zhurma e San Siros”, ka thënë sulmuesi i Milanit, Zlatan Ibrahimovic.
Vendasit e quajnë atë “Le Scala del Calcio” – Katedralja e Futbollit. “Atmosfera është unike dhe është një përzierje e pasionit, frikës, tensionit — është vërtet e vështirë të mbash një ekuilibër të duhur mendërisht,” thotë shkrimtari dhe gazetari Marco Dell’Acqua për ESPN, pasi ka qenë një tifoz i Milanit për 45 vjet.
“Ju keni ultrasit e Milanit në “La Kurva Sud”, ndërsa ultrasit e Interit janë në “La Kurva Nord”, shton ai, duke iu referuar skajeve jugore dhe veriore të stadiumit, ku shfaqen tifozë kundërshtarë nga dy klubet e Milanit, AC Milan dhe Internazionale. “Derbit e qytetit të Milanos të lëjnë pa frymë”.
San Siro ka qenë shtëpia e AC Milan që nga viti 1926, ndërsa Inter iu bashkua në vitin 1947. 11 kullat spirale jashtë ndërthuren me rampat gjithëpërfshirëse rreth periferisë së stadiumit, i cili mban 80,018 spektatorë.
Është një vend i dashur nga vendasit, por është bërë gjithashtu një barrë për të dy klubet – ata po humbasin miliona të ardhura të mundshme për shkak të objekteve të vjetruara të stadiumit përderisa në klubet tjera kanë ndërtuar objekte moderne të futbollit. Qytetit të artit i duhet një arenë moderne me shumë qëllime.
“Unë e dua San Siron”, thotë Nima Tavallaey Roodsari, gazetare italiane e futbollit dhe kryeredaktor i lajmeve të SempreInter.com, për ESPN. “Është stadiumi më i bukur në botë, dhe natën kur dritat shkëlqejnë në qiellin e mbrëmjes në një natë të freskët të Milanos, nuk ka asgjë të tillë. Zhurma është e pabesueshme. Por edhe ajo thotë se ky stadium nuk është më i përshtatshëm për qëllimin.”
Për shkak të dizajnit të tij unik, do të ishte brutalisht e vështirë të rinovohej dhe, në një mënyrë apo tjetër, të dy klubet janë gati të largohen nga shtëpia e tyre e famshme. Por që kur u zbuluan planet për projektin e tyre të përbashkët, të quajtur “Katedralja”, në 2019 – një stadium i ri i ndërtuar në vendin e stadiumit të vjetër – San Siro është bërë simbol i dilemës aktuale të qytetit pasi që terreni është në qendren e betejes politike, zhgënjimit dhe sentimentalizmit në futboll. Ata që janë të dëshpëruar për të ruajtur trashëgiminë e Milanit janë të vendosur kundër të tjerëve që e duan një stadium të ri modern, por e kuptojnë urgjencën që si AC Milan ashtu edhe Interi kanë nevojë për një shtëpi të re të përshtatshme për qëllimin.
Kur të dy skuadrat takohen në gjysmëfinalen e Ligës së Kampionëve të martën, mund të jetë një nga derbet e fundit, të shkëlqyera të luajtura në stadiumin e famshëm.
“Kemi arritur në një moment ku fluska duhet të shpërthejë,” thotë Luciano Mondellini, drejtori i Calcioefinanza.it, për ESPN. “Asgjë nuk ka ndryshuar seriozisht në pesë vitet e fundit.” Është vetëm një pyetje se cili nga palët e interesit të jep shenjë e para për fillimin e projektit”.
Ndërtimi ishte menduar të fillonte në janar 2024 dhe të përfundonte në kohë për sezonin 2027-28, por burokracia e ka penguar procesin. Katër vjet pas zbulimit të planit origjinal, vizioni për një terren të transformuar në San Siro duket se ende nuk është më afër realizimit.
Në maj 2020, Autoriteti lokal i Trashëgimisë – një organ qeveritar që mbron ndërtesat historike vendosi se do të lejonte prishjen e San Siros. Për sqarim, në Itali ekziston një ligj që thotë se çdo ndërtesë më e vjetër se 70 vjeç duhet të mbrohet, dhe themelet dhe shtresa e poshtme e San Siros i plotësojnë këto kritere, që datojnë që nga viti 1926. Por autoriteti mendoi se për shkak të rinovimeve në 1955, ka mbetur shumë pak nga stadiumi origjinal dhe, për rrjedhojë, nuk bie asgjë në kundërshtim për prishjen e stadiumit.
Mirëpo, mbetet edhe një çështje polarizuese. Një grup lokal i quajtur “Comitato Si Meazza” (“Po për Meazza”) kanë qenë kritikë të zëshëm dhe të pasionuar kundër planeve për të shkatërruar.
“San Siro është një simbol i Milanos, si Duomo, Scala apo Darka e Fundit e Leonardit”, thotë për ESPN Luigi Corbani, ish-nënkryetari i bashkisë së Milanos dhe presidenti i “Comitato di Meazza”. “Nuk është vetëm vendi ku luajnë dy skuadra, është historia e miliona milanezëve që kanë jetuar së bashku në momente pasioni për sportin, për muzikën, për vizitat e Papës në Milano.
“Nuk ka asnjë stadium në botë si San Siro. Rampat spirale dhe kullat vertikale janë një manifestim i arkitekturës milaneze. Pse të prishet një stadium historik që funksionon mirë dhe është shitur gjithmonë që nga fillimi i sezonit?”
Grupi poashtu ka aleatë të vendosur dhe të fuqishëm. Nënsekretari i shtetit për kulturën, Vittorio Sgarbi, argumentoi në shkurt se stadiumi është një pikë referimi e mbrojtur. “Jam i bindur që stadiumi nuk duhet të prishet, jo aq për vlerën e tij arkitekturore, sa për rëndësinë si simbol dhe për mbrojtjen e kujtesës”, tha ai për gazetën italiane Il Giorno. “Për këtë arsye, për sa më përket mua, do të ndërmarr të gjitha hapat e nevojshme për të mos u shembur.
Këto pretendime u kundërshtuan shpejt nga ministri i kulturës i Italisë, efektivisht shefi i Sgarbi, Gennaro Sangiuliano, i cili tha: “Gjendja e artit është kjo: “Për momentin, nuk ka asnjë kufizim dhe do të duhet të jetë kryetari i bashkisë së Milanos, i cili vendos se çfarë dëshiron të bëjë”.
Megjithatë, skuadrat po humbasin durimin me burokracinë. Ka arritur në atë masë tani që të dy klubet po mendojnë të shkojnë veçmas dhe të ndërtojnë stadiumet e tyre larg pjesës së San Siros të qytetit dhe larg qytetit të brendshëm.
Raportet në shkurt thanë se AC Milan po shikonte në vende të tjera, duke përfshirë Sesto San Giovanni, San Donato dhe La Maura, me këtë të fundit të preferuar, një strukturë për gara kuajsh dy kilometra larg San Siro. Por edhe kjo ide tashmë është përballur me rezistencë. Në fund të marsit, 3,000 banorë vendas në La Maura formuan një zinxhir njerëzor rreth tokës në shenjë proteste.
“Ideja për të pasur një stadium vetëm pak metra larg nga shtëpia, edhe më afër se sa është tashmë Meazza, na shqetëson”, tha Carlo Monguzzi, kreu i partisë Europa Verde. “Jo vetëm gjelbërimi, por edhe qetësia jonë shpirtërore, do të kishim gjithmonë njerëz nëpër shtëpi, për tetë ditë në muaj, do të pushtoheshim nga tifozët ngacmues që do të urinojnë në muret tona. Ne nuk duam të arrijmë në atë pikë.”
Sido që të jetë, pronarët e rinj të AC Milan janë të shqetësuar. “Nëse duam të rikthejmë Milanin dhe Serinë A në një nivel të klasit botëror, ne duhet të kalojmë përmes infrastrukturës”, tha Cardinale në Samitin e Biznesit të Futbollit të Financial Times në mars. “Idealisht qëndrimi në Milano është prioritet. Nëse është e mundur, ne do të qëndrojmë në komunë, por do të vlerësojmë për të përcaktuar mundësinë më të mirë”, duke lënë të kuptohet se mund të gjejmë edhe një vend jashtë qytetit të Milanos.
Pasi dolën në dritë informatat se AC Milan po konsideronte të shkonte e vetme në një stadium të ri, Inter njoftoi se edhe ata do të eksploronin opsionet e tyre.
Siç tha një burim: “Një stadium i ri është i detyrueshëm kurse kufizimet janë shumë të mëdha në San Siro aktuale. Ne duhet të mendojmë strategjikisht globalisht, por të veprojmë në nivel lokal.” Nëse AC Milan dhe Inter planifikojnë të shkojnë në rrugë të ndara me baza të pavarura, burimet e ESPN thonë se Populous ka të ngjarë të vazhdojë të punojë me Interin pasi fillimisht kishte kontaktuar me klubin tetë vjet më parë.
“Është e vështirë të japësh një përgjigje uniforme për mënyrën se si ndihen tifozët dhe cfarë u përshtatet atyre, por ne kemi nevojë për një stadium të ri. Po ashtu edhe AC Milan,” thotë Roodsari. Nëse e bëjmë këtë në qytetin e Milanos, nëse ndërtohet në San Siro, diku tjetër apo në hënë, nuk ka rëndësi. Qyteti i Milanos duhet t’u përgjigjet këtyre klubeve dhe ata duhet ta bëjnë sa më shpejt të jetë e mundur.”
Pengesa e fundit zyrtare rreth vendit të ri ishte një studim fizibiliteti dhe konsultimi publik mbi planet e Katedrales, që rezultoi në kërkesën për ndryshime. Midis tyre, të lëshuara pesë muaj më parë, ishte rritja e kapacitetit në 70,000 mes frikës se kapaciteti pak më i vogël do të rriste çmimet e biletave dhe do të rriste sipërfaqen e gjelbër në 50% të hapësirës.
Duke parë dy klubet që po flasin për t’u vendosur diku tjetër larg vendit të San Siros, më 13 prill kryebashkiaku i qytetit të Milanos z.Sala u dha të dyve një afat prej tre muajsh për të sqaruar qëllimet e tyre dhe bëri thirrje për transparencë në planet e tyre të preferuara. Më 3 maj, si AC Milan ashtu edhe Interi i dërguan letrën e tyre kryebashkiakut duke bërë thirrje për një zgjatje të ultimatumit, sqarim se kur do të ketë një referendum publik mbi planet e stadiumit të ri dhe sqarime mbi kufizimet e stadiumit aktual.
Problemi tjetër është se po afrohet 70-vjetori kur është ndërtuat stadiumi në 1955-tën, që do të thotë se ky objekt do të hynte në kategorinë e mbrojtur historike dhe pastaj do të kishte nevojë për një vlerësim të ri. Një burim i tha ESPN se nëse klubeve nuk u ofrohet sqarimi që u nevojitet, ose një përgjigje përfundimtare, ata do të ndjekin plane të tjera, duke shtuar: “Kjo është përpjekja e fundit”.
Gjithsesi, diku i ditur disa data të aktiviteteve në të ardhmen, disa gjëra janë të qarta. San Siro siç e njohim është duke pritur ceremoninë e hapjes së Lojërave Olimpike Dimërore në shkurt të vitit 2026. Poashtu, marrëveshja e qirasë e Milanit dhe Interit me këshillin e qytetit përfundon në vitin 2030.
Italia ka paraqitur gjithashtu një ofertë për të pritur Kampionatin Evropian të meshkujve 2032. Propozimi përfshin 10 lokacione, dhe dy janë të listuara për Milanin: San Siro, ose San Siro i ri. “Edhe njerëzit më të fuqishëm në Itali përsa i përket futbollit nuk e dinë se cili është rezultati”, thotë Mondellini, por ju e kuptoni se të dy klubeve ju ka mbaruar durimi. Jacobone shton: “Siç thonë në biznes, koha është para dhe për momentin, sa më shumë kohë të duhet, aq më shumë para humbasin.”
Pra, të zhytur në atmosferën e mbrëmjes të së martës për gjysmëfinalen e Champions League, një derbi mes dy klubeve të Milanit. “ Sani Siro do të jetë e veshur në mënyrën më të mirë të saj.” Këto raste në San Siro nuk janë të pafundme dhe koha po ikën si për stadiumin, ashtu edhe për mundësinë për të shijuar sharmin e tij unik.
“Të gjithë jemi të lidhur me qytetin e Milanos dhe futbollin, e adhurojmë stadiumin me vlerën e tij estetike, historinë dhe sentimentalitetin”, thotë Roodsari. “Por ne nuk po flasim për Koloseun apo Piramidat, nuk po flasim për Foro Romano ku Brutus goditi me thikë Julius Cezarin dhe e ktheu atë në një qendër tregtare. Nuk është kjo ajo që po diskutojmë këtu. Ne po flasim për një Stadium 100-vjeçar të futbollit që i ka shërbyer qëllimit të tij për atë se për çfarë është ndërtuar”. “Më pëlqen atje ku ndodhet tani dhe ka nostalgji, por situata e ka edhe realitetin e vetë. Dhe unë preferoj të jetoj në realitet.”
