Shqipëria dhe Kosova tashmë i kanë ato, Serbia i ka përgatitur paratë, ndërsa ato po i kërkon edhe Bosnja e Hercegovina. Në rajon është një furi për dronët vrasës turq, Bayraktar.
Deutsche Welle ka analizuar pse janë kaq të kërkuar dronët Bayraktar dhe nëse ndryshojnë ekuilibrin e fuqisë në rajon.
“Nuk më vjen turp të them se ne duam t’i blejmë dronë Baryaktar, por e gjithë bota i dëshiron, kështu që ne jem në pritje”, tha Aleksandar Vuçiq gjatë vizitës së fundit të Recep Tayyip Erdogan në Beograd.
Presidenti serb më pas tha se shteti, nëse është e nevojshme, do të paguajë qindra milionë euro për ato fluturake.
Ministri i Mbrojtjes i Bosnjës e Hercegovinës, Zukan Helez ndodhet aktualisht në Turqi, por ai nuk u përgjigj drejtpërdrejt nëse vendi i tij do t’i kërkojë Ankarasë dronët Bayraktar TB-2.
“Ne duam gjithçka që mund të kontribuojë në mbrojtjen e Bosnjës e Hercegovinës dhe fokusi ynë është te sistemet e mbrojtjes”, tha Helez. Ai shtoi se çdo ministër do të dëshironte që vendi i tij të kishte armët më moderne “duke përfshirë dronët”.
Megjithatë, Kosova i bleu para Serbisë dhe Bosnjës dronët Bayraktar.
“Kosova tani është edhe më e sigurt dhe më krenare”, tha kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, kur Forcat e Sigurisë së Kosovës morën dronët turq.
Siç shkruan DW, nuk dihet se sa para kanë ndarë autoritetet në Prishtinë për pesë dronë, por një sish kushton rreth tre milionë euro.
Shqyrtime të kujdesshme
Siç raporton DW, edhe para se dronët turq të mbërrinin në Kosovë, Vuçiq tha se kjo do të ndikojë në marrëdhëniet mes Beogradit dhe Ankarasë, edhe pse Serbia “e respekton shprehimisht Erdoganin”.
“Ata jo vetëm që nuk kanë të drejtë sipas ligjit ndërkombëtar të armatosin dikë që nuk është shtet, por mund të shihni se sa kujdesen për të drejtën ndërkombëtare”, tha Vuçiq.
Turqia megjithatë e njeh Kosovën si shtet të pavarur.
Me dorëzimin e Bayraktarëve, Ankaraja konfirmon se “do të qëndrojë me vendosmëri pas Prishtinës”, thotë analisti ushtarak me bazë në Beograd, Aleksandar Radiq. “Është mesazh politik që Forcat e Sigurisë së Kosovës (KBS) e kanë aleat”, thotë Radiq.
Ai thekson se KFOR-i gjithashtu përfshin një batalion të ushtrisë turke dhe se në vjeshtë një gjeneral turk do të marrë komandën e KFOR-it. “Natyrisht po ngrihet fuqishëm aksioni politik i Ankarasë zyrtare në Ballkan”, thotë bashkëbiseduesi.
Tregti pa pëlqimin amerikan?
Sipas DW, blerja e dronëve turq mund të ishte bërë pa miratimin amerikan, sipas Radiq. “Amerikanët nuk janë në gjendje të ndalojnë prokurimin e armëve për FSK-në, por ata mund të kontrollojnë fluturimet përmes instrumenteve të KFOR-it, sepse çdo aktivitet në hapësirën ajrore të Kosovës duhet të miratohet”, thekson ai.
Sipas ligjit të ri të Kosovës, FSK-ja mund të blejnë “të gjitha llojet e pajisjeve”, por KFOR-i, duke iu përmbajtur ligjit të vjetër, nuk lejon blerjen e sistemeve sulmuese.
“Dronët si TB-2 nuk njihen si sisteme sulmuese dhe nuk ka asnjë pengesë ligjore për blerjen e tyre”, thotë Radiq. Gjegjësisht, dronët nuk janë mjete aviacioni si aeroplanët apo helikopterët sulmues dhe as nuk përdorin municion klasik të aviacionit.
Vendet e rajonit nuk e presin Perëndimin?
Serbia bleu sisteme kundërajrore Pancir-S1 nga Rusia ndërsa ato operuan në Ukrainë kundër Bayraktarit. Radiq thotë se janë efektiv, por analisti ushtarak me bazë në Sarajevë, Nedxhad Ahatovic pohon se ushtria ruse “e bazoi” dronin Bayraktar.
“Unë nuk besoj se Federata Ruse do t’ia zbulojë dikujt këtë teknologji së shpejti”, thotë Ahatovic.
Një analist ushtarak beson se me blerjen e dronëve turq, Kosova “mori një armë me rëndësi strategjike për të penguar agresionin”.
“Është një mesazh që edhe shtetet ‘të dobëta’ të rajonit mund të forcojnë pozicionin e tyre pavarësisht nga vullneti i Perëndimit, i cili nuk është domosdoshmërisht i drejtuar kundër interesave perëndimore”, thotë Ahatoviq. Dhe interesi i Perëndimit në Ballkan, kujton Ahatoviq, është të pengojë ndikimin rus.
Çmenduria për dronin turk
Shumë vende janë të gatshme të ndajnë miliona për të zotëruar dronin luftarak më të kërkuar aktualisht –” Bayraktar TB-2″. Ahatovic beson se dronët turq u nevojiten edhe Forcave të Armatosura të Bosnjës e Hercegovinës (BeH).
“Ashtu si në Kosovë, dronët taktikë do të ishin gjithashtu një mjet për parandalimin strategjik nga forma të ndryshme të kërcënimeve të sigurisë në BeH, dhe gjëja më e mirë për rajonin do të ishte që Bayraktarët turk të vinin në Serbi dhe BeH në të njëjtën kohë”, thotë bashkëbiseduesi.
Droni turk ka marrë famë në të gjitha fushat e betejës ku është përdorur. Turqit e përdorën atë në vitin 2015 në sulmet kufitare (në drejtim të Sirisë) kundër anëtarëve të Partisë së Punëtorëve të Kurdistanit, të cilën Ankaraja e shpalli një “organizatë terroriste”.
Më pas ata vepruan kundër terroristëve të “Shtetit Islamik”, por edhe kundër ushtrisë së rregullt siriane nën kontrollin e Bashar al-Asad. Bayraktarët dyshohet se mundën mareshallin e vetëshpallur Khalifa Haftar përpara Tripolit, i cili marshoi në kryeqytetin libian me mbështetjen e mercenarëve rusë nga grupi Wagner.
Turqia mbështetet në tregun dhe ndikimin global
Bayraktarët u dëshmuan gjithashtu në konfliktin e fundit midis Azerbajxhanit dhe Armenisë mbi Nagorno-Karabakun në vitin 2020. “Kur Azerbajxhani theu rezistencën e Armenisë, ai e bëri këtë me ndihmën e Bayraktarëve, të cilët në 40 ditë arritën atë për të cilën Azerbajxhani kishte luftuar për 30 vitet e fundit në kodrat e enklavës malore”, thotë Ahatovic.
Bayraktarët janë dronë taktikë që mund të qëndrojnë në ajër për 26 deri në 34 orë. Ata kanë motorë benzinë me të cilët mund të zhvillojnë një shpejtësi prej 220 kilometrash në orë dhe të mbajnë deri në 200 kilogramë ngarkesë vdekjeprurëse.
Avantazhi i tyre është saktësia, reagimi i shpejtë ndaj kërcënimeve të mundshme dhe është vdekjeprurës.
Ai vë në dukje se Turqia i zhvilloi dronët e saj vetëm pasi aleatët perëndimorë refuzuan të furnizonin Ankaranë me teknologji, duke përfshirë dronët modernë të SHBA-së, Rapier.
Të paktën 15 shtete kanë blerë dronë turq dhe mes tyre janë edhe disa anëtarë të NATO-s si Polonia, e cila ka 24 fluturake të tilla. Vitin e kaluar Shqipëria bleu edhe tre dronë turq.
U njoftua se një fabrikë për prodhimin e këtyre fluturakeve do të ndërtohet në Ukrainë deri në vitin 2025.
