Përplasja e avionit të mërkurën, që supozohet të ketë vrarë Yevgeny Prigozhinin dhe togerët kryesorë të kompanisë së tij ushtarake private Wagner, erdhi dy muaj pasi ai nisi një rebelim të armatosur që Putin e quajti “thikë pas shpine” dhe “tradhti”. Ndonëse nuk ishte kritik ndaj Putinit, Prigozhin sulmoi udhëheqjen ushtarake ruse dhe vuri në dyshim motivet për të shkuar në luftë në Ukrainë. Një vlerësim paraprak i inteligjencës amerikane zbuloi se përplasja që la të vdekur të 10 personat në bord ishte shkaktuar qëllimisht nga një shpërthim, sipas zyrtarëve amerikanë dhe perëndimorë
Sulmet variojnë nga ato „ekzotike“ – helmim nga pirja e çajit me polonium ose prekja e një agjenti nervor vdekjeprurës – deri tek ato më të zakonshmet për t’u qëlluar nga një distancë e afërt. Disa bien fatalisht nga një dritare e hapur.
Gjatë viteve, kritikët politikë të Kremlinit, spiunët dhe gazetarët hetues janë vrarë ose sulmuar në mënyra të ndryshme.
Asnjë, megjithatë, nuk e kishte humbur jetën më parë në një aksident ajror. Por të mërkurën, një avion privat që mbante një shef mercenar, i cili organizoi një rebelim të shkurtër në Rusi, u rrëzua në një fushë nga dhjetëra mijëra këmbë pasi u shpërbë.
Përpjekjet për vrasje kundër armiqve të presidentit Vladimir Putin kanë qenë të zakonshme gjatë gati çerekshekullit të tij në pushtet. Ata të afërt me viktimat dhe pak të mbijetuar kanë fajësuar autoritetet ruse, por Kremlini e ka mohuar në mënyrë rutinore përfshirjen – siç bëri të premten duke thënë se ishte ”një gënjeshtër e plotë“ se kishte të bënte me rrëzimin e avionit.
Ka pasur gjithashtu raporte të drejtuesve të shquar rusë që kanë vdekur në rrethana misterioze, duke përfshirë rënien nga dritaret, megjithëse ndonjëherë është e vështirë të përcaktohet nëse ato ishin vrasje të qëllimshme apo vetëvrasje.
Janë disa raste të spikatura të vrasjeve të dokumentuara ose tentativave për vrasje.
Kundërshtarët politikë
Në gusht 2020, lideri i opozitës, Alexei Navalny, u sëmur gjatë një fluturimi nga Siberia në Moskë. Avioni u ul në qytetin e Omsk, ku Navalny u shtrua në spital në gjendje kome. Dy ditë më vonë, ai u transportua me avion në Berlin, ku u shërua.
Aleatët e tij thuajse menjëherë thanë se ai ishte helmuar, por zyrtarët rusë e mohuan këtë. Laboratorët në Gjermani, Francë dhe Suedi konfirmuan se Navalny ishte helmuar nga një agjent nervor i epokës sovjetike të njohur si Novichok, të cilin ai raportoi se ishte aplikuar në të brendshmet e tij. Navalny u kthye në Rusi dhe u dënua këtë muaj për ekstremizëm dhe u dënua me 19 vjet burg, dënimi i tij i tretë me burg në dy vjet me akuza që ai thotë se janë të motivuara politikisht.
Në vitin 2018, Pyotr Verzilov, themelues i grupit protestues Pussy Riot, u sëmur rëndë dhe gjithashtu u dërgua në Berlin, ku mjekët thanë se helmimi ishte “goxha bindës“. Ai përfundimisht u shërua. Më parë atë vit, Verzilov e turpëroi Kremlinin duke vrapuar në fushë gjatë finales së Kupës së Botës të futbollit në Moskë me tre aktivistë të tjerë për të protestuar kundër brutalitetit të policisë. Aleatët e tij thanë se ai mund të ishte vënë në shënjestër për shkak të aktivizmit të tij.
Figura e shquar e opozitës, Vladimir Kara-Murza u mbijetoi atyre që ai beson se ishin tentativa për ta helmuar atë në vitin 2015 dhe 2017. Ai pothuajse vdiq nga dështimi i veshkave në shkallën e parë dhe dyshon për helmim, por asnjë shkak nuk u përcaktua. Ai u shtrua në spital me një sëmundje të ngjashme në vitin 2017 dhe u fut në një koma të shkaktuar nga mjekësia. Gruaja e tij tha se mjekët konfirmuan se ai ishte helmuar. Kara-Murza mbijetoi dhe avokati i tij thotë se policia ka refuzuar të hetojë. Këtë vit ai u dënua për tradhti dhe u dënua me 25 vjet burg.
Vrasja e profilit më të lartë të një kundërshtari politik në vitet e fundit ishte ajo e Boris Nemtsovit. Dikur zëvendëskryeministër nën Boris Yeltsinin, Nemtsov ishte një politikan popullor dhe kritik i ashpër i Putinit. Në një natë të ftohtë shkurti në vitin 2015, ai u qëllua për vdekje nga sulmuesit në një urë ngjitur me Kremlinin teksa ecte me të dashurën e tij, vdekje që tronditi vendin. Pesë burra nga rajoni rus i Çeçenisë u dënuan, me autorin e armatosur deri në 20 vjet burg, por aleatët e Nemtsovit kanë thënë se përfshirja e tyre ishte përpjekje për të hequr fajin nga qeveria.
Ish-operativët e inteligjencës
Në vitin 2006, dezertori rus Alexander Litvinenko, një ish-agjent i KGB-së dhe agjencisë së saj pasardhëse post-sovjetike, FSB-së, u ndje i sëmurë rëndë në Londër pasi kishte pirë çaj të mbushur me polonium radioaktiv-210, duke vdekur tre javë më vonë. Ai kishte hetuar vrasjen me armë zjarri të gazetares ruse, Anna Politkovskaya si dhe lidhjet e dyshuara të shërbimit të inteligjencës ruse me krimin e organizuar. Para se të vdiste, Litvinenko u tha gazetarëve se FSB-ja ende po operonte një laborator helmesh që daton nga epoka sovjetike.
Një hetim britanik zbuloi se agjentët rusë kishin vrarë Litvinenkon, ndoshta me miratimin e Putinit, por Kremlini mohoi çdo përfshirje.
Një tjetër ish-oficer i inteligjencës ruse, Sergei Skripal, u helmua në Britani në vitin 2018. Ai dhe vajza e tij e rritur Yulia u sëmurën në qytetin e Salisburyit dhe kaluan javë të tëra në gjendje kritike. Ata mbijetuan, por sulmi më vonë i mori jetën një gruaje britanike dhe la një burrë dhe një polic të sëmurë rëndë.
Autoritetet kanë njoftuar se ata të dy ishin helmuar me agjentin nervor të shkallës ushtarake Novichok. Britania fajësoi inteligjencën ruse, por Moska mohoi ndonjë rol. Putin e quajti Skripalin, një agjent të dyfishtë për Britaninë gjatë karrierës së tij spiunazhi, një “hiç” pa interes për Kremlinin, sepse ai u gjykua në Rusi dhe u shkëmbye në një shkëmbim spiunësh në vitin 2010.
Gazetarët
Shumë gazetarë kritikë ndaj autoriteteve në Rusi janë vrarë ose kanë pësuar vdekje misterioze, për të cilat kolegët e tyre në disa raste fajësojnë dikë në hierarkinë politike. Në raste të tjera, ngurrimi i raportuar nga autoritetet për të hetuar ngriti dyshime.
Anna Politkovskaya, gazetarja e gazetës Novaya Gazeta, vdekjen e së cilës Litvinenko po hetonte, u qëllua dhe u vra në ashensorin e banesës së saj në Moskë më 7 tetor 2006 – ditëlindja e Putinit. Ajo kishte fituar vlerësim ndërkombëtar për raportimin e saj mbi abuzimet e të drejtave të njeriut në Çeçeni. Personi i armatosur, nga Çeçenia, u dënua për vrasjen dhe u dënua me 20 vjet burg. Katër çeçenëve të tjerë iu dhanë burgime më të shkurtra për përfshirjen e tyre në vrasje.
Yuri Shchekochikhin, një tjetër reporter i Novaya Gazetës, vdiq nga një sëmundje e papritur dhe e rëndë në vitin 2003. Shchekochikhin po hetonte marrëveshjet e korruptuara të biznesit dhe rolin e mundshëm të shërbimeve ruse të sigurisë në bombardimet e një ndërtese apartamentesh të vitit 1999 për të cilat fajësoheshin kryengritësit çeçenë. Kolegët e tij këmbëngulën se ai ishte helmuar dhe akuzuan autoritetet për pengim të qëllimshëm të hetimit.
Yevgeny Prigozhin dhe togerët e tij
Përplasja e avionit të së mërkurës, që supozohet të ketë vrarë Yevgeny Prigozhinin dhe togerët kryesorë të kompanisë së tij ushtarake private Wagner, erdhi dy muaj pasi ai nisi një rebelim të armatosur që Putin e quajti “thikë pas shpine” dhe “tradhti”. Ndonëse nuk ishte kritik ndaj Putinit, Prigozhin sulmoi udhëheqjen ushtarake ruse dhe vuri në dyshim motivet për të shkuar në luftë në Ukrainë.
Një vlerësim paraprak i inteligjencës amerikane zbuloi se përplasja që la të vdekur të 10 personat në bord ishte shkaktuar qëllimisht nga një shpërthim, sipas zyrtarëve amerikanë dhe perëndimorë. Zyrtarët folën në kushte anonimiteti sepse nuk ishin të autorizuar të komentonin. Njëri ka theksuar se shpërthimi ishte në përputhje me “historinë e gjatë të Putinit në përpjekjet për të mbyllur gojën kritikët e tij“.
Zëdhënësi i Putinit, Dmitry Peskov, hodhi poshtë akuzat se Kremlini qëndron pas rrëzimit. “Sigurisht, në Perëndim ato spekulime janë paraqitur nën një kënd të caktuar, dhe e gjithë kjo është një gënjeshtër e plotë“, u tha ai gazetarëve.
Në komentet e tij të para publike për përplasjen, Putini dukej se la të kuptohej se nuk kishte gjak të keq mes tij dhe Prigozhin. Por ish-shkruesi i fjalimeve të Kremlinit, i kthyer në analist politik, Abbas Gallyamov, ka thënë: “Putini ka treguar se nëse nuk i bindeni pa diskutim, ai do t’ju eliminojë pa mëshirë, si një armik, edhe nëse jeni formalisht një patriot“.
