Marrëveshja mund të çojë në më shumë sjellje të gazit natyror rus në BE dhe gjithashtu ngre shqetësime për konkurrencën për Komisionin Evropian.
Një pakt gazi midis Turqisë dhe Bullgarisë po ngre frikën se mund të lejojë më shumë gaz rus në BE, mu tani kur blloku europian po përpiqet t’i japë fund atyre importeve.
Komisioni Evropian po shikon gjithashtu marrëveshjen për të siguruar që ajo të mos shkelë rregullat e konkurrencës së BE-së.
Komisioni i tha POLITICO-s se po e ndjek çështjen “shumë nga afër” dhe shtoi se “në rast të indikacioneve për mospërputhje, duke përfshirë një shkelje të mundshme të rregullave antitrust të BE-së, Komisioni nuk do të hezitojë të ndërmarrë veprimet e duhura”.
Marrëveshja e nënshkruar në janar, po shpërthen në një problem politik për Bullgarinë.
Ajo u miratua nga qeveria e përkohshme e vendit, e cila tha se ishte e shqetësuar për sigurinë e furnizimit pasi Rusia mbylli eksportet në Bullgari vitin e kaluar. Një administratë e re reformiste thotë se marrëveshja nuk duhej të ishte nënshkruar dhe ajo ka hapur një hetim zyrtar.
Por tani për tani marrëveshja është në fuqi
Sipas kushteve të saj, të cilat nuk janë bërë publike, por që u panë nga POLITICO, kompania shtetërore bullgare e gazit Bulgargaz mund të importojë 1.85 miliardë metra kub gaz në vit përmes pikës kufitare të ndërlidhjes Stranzha-Malkoclar me Turqinë.
Kjo përbën rreth 60 për qind të kërkesës vjetore të Bullgarisë. Bulgargaz do të duhet t’i paguajë një tarifë shërbimi prej 2 miliardë eurosh firmës turke të gazit Botaş për një periudhë 13-vjeçare, pavarësisht nëse e përdor këtë kapacitet.
Marrëveshja gjithashtu i jep Botaş-it akses në tubacionet bullgare për t’u shitur gaz konsumatorëve në Bullgari si dhe në vendet fqinje si Rumania, duke i paguar Bulgargaz-it rreth 138 milionë euro tarifa tranziti.
Marrëveshja nuk shkel ligjin e BE-së: Brukseli thotë se të drejtat e transmetimit në infrastrukturën e gazit duhet t’i nënshtrohen një procesi tenderimi konkurrues nëse ato kalojnë kufijtë e BE-së, por kjo nuk vlen për marrëveshjet me vende të treta si Turqia. Megjithatë, po ngjall shqetësim se favorizon kompanitë bullgare dhe turke në kurriz të konkurrentëve.
Kontrata mund të “minojë ligjin e konkurrencës së BE”, tha Martin Vladimirov, një ekspert në Qendrën për Studimin e Demokracisë me qendër në Sofje, pasi ajo u jep të drejta ekskluzive dy firmave për të tregtuar gaz përtej pikës kufitare.
Në janar, Federata Evropiane e Tregtarëve të Energjisë paralajmëroi në një letër të hapur për mungesën e transparencës në marrëveshje dhe tha se “qasja diskriminuese në kapacitetin e transmetimit rrezikon të pengojë konkurrencën në tregun bullgar me shumicë”.
Shqetësimet rreth Kremlinit
Pastaj ekziston shqetësimi se marrëveshja mund të jetë një mënyrë për Rusinë për të rritur dërgesat e saj të gazit në BE. Përpara sulmit të saj ndaj Ukrainës, Rusia përbënte rreth 40 për qind të importeve të gazit të bllokut; kjo ka rënë në 8.4 për qind deri më tani këtë vit pasi Gazprom ka përfunduar marrëveshjet e eksportit me shumë klientë të BE-së.
Problemi është se Bullgaria nuk ka asnjë mënyrë për të ditur origjinën e gazit turk dhe ai mund të vijë nga Rusia, e cila është e lidhur me Turqinë nga gazsjellësi TurkStream që kalon nën Detin e Zi. Botaş importon gaz tubacioni nga Rusia, Irani dhe Azerbajxhani, si dhe gaz natyror të lëngshëm nga burime globale.
Marrëveshja mund të “hapë shumë mirë derën që gazi rus” të hyjë në BE, tha Aura Sabadus, një analiste e lartë në firmën e inteligjencës së tregut ICIS.
Ndërsa BE nuk e ka sanksionuar gazin natyror rus, blloku ka vendosur një objektiv për vitin 2027 për t’i dhënë fund importeve nga Moska – tetë vjet përpara përfundimit të marrëveshjes bullgare.
Blerja e hapur e gazit nga Rusia është politikisht toksike për shumë vende, por dërgesat më të errëta nuk mbartin të njëjtin rrezik.
Marrëveshja bullgare sinjalizon se BE mund të hyjë në një “epokë të re të tregtisë ruse”, tha Sabadus, ku marrëveshjet e nivelit të lartë të energjisë me Moskën zëvendësohen me importe indirekte.
Një diplomat i lartë i BE-së, të cilit iu dha anonimiteti për të folur sinqerisht, tha se ata ishin “të shqetësuar për vendet e treta që përpiqen të shmangin [politikën] e BE-së për Rusinë”, duke shtuar: “Ne të gjithë duhet të jemi vigjilentë në këtë pikë”. “Ne do të monitorojmë me kujdes origjinën e gazit të importuar,” tha diplomati.
Bulgargaz tha për POLITICO se “parakushti themelor” për tenderat sipas marrëveshjes është që “origjina e furnizimit [të gazit natyror të lëngshëm] duhet të rrjedhë ekskluzivisht nga kombet e paprekura nga sanksionet, embargo ose ndonjë kufizim tregtar”. Ministria e energjisë e Bullgarisë nuk pranoi të komentojë. Botaş nuk iu përgjigj kërkesave për koment.
Ndërmjetësi i gëzuar
Për Turqinë, marrëveshja e Bulgargaz është pjesë e një shtytjeje për t’u bërë një eksportues i madh i lëndëve djegëse fosile në BE.
Në tetor, presidenti turk Rexhep Tajip Erdogan njoftoi se kishte arritur një marrëveshje me homologun e tij rus, Vladimir Putin, për ta kthyer Turqinë në një “qendër gazi” për furnizimin e kontinentit.
“Kjo ka qenë prej kohësh një ëndërr për Erdoganin, dhe Ankaraja duket se mendon se për shkak se evropianët kanë ndaluar blerjen e gazit rus drejtpërdrejt, ka një mundësi interesante për të vepruar si ndërmjetës,” tha Kadri Taştan, një ekspert energjetik në fondin gjerman Marshall të SHBA. .
Sipas tij, perspektiva e rieksportimit të lëndëve djegëse fosile të Moskës është edhe më tërheqëse duke pasur parasysh “situatën e rëndë ekonomike” të Turqisë.
Moska është gjithashtu e interesuar
Yuri Shafranik, një ish-ministër rus i energjisë dhe kreu i Unionit të Prodhuesve të Naftës dhe Gazit të vendit, i tha POLITICO se BE-ja ka të ngjarë të vazhdojë të blejë përmes palëve të treta.
“Për mendimin tim, vendet evropiane do të vazhdojnë të importojnë rreth 35 miliardë metra kub gaz rus,” tha ai, ende më pak se 78 miliardë të importuar në bllok vitin e kaluar. Shafranik shtoi se një numër vendesh të tjera janë të interesuar të veprojnë si ndërmjetës në proces.
“Kjo do të ketë një efekt pozitiv si për Rusinë ashtu edhe për këto vende dhe do të kontribuojë në rritjen e rieksportit të gazit të tubacionit.
(Burimi: Politico)
