Kosova mund të jetë në prag të një krize të re pasi qeveria kërcënoi të ndalonte përdorimin e valutës serbe këtë javë, me një kor të vendeve perëndimore që paralajmëruan se mund të ndezë tensione të mëdha. Ky veprim mund të çojë në një të radhës në një seri të gjatë konfliktesh me pakicën serbe të Kosovës.
Kështu ka shkruar radioja media franceze “Agence France-Presse” për vendimin e BQK-së që përjashton dinarin nga përdorimi në Kosovë, i cili u publikua edhe mediumi shtetëror i Francës “Radio France Internationale”.
Komuniteti prej rreth 120,000 banorësh është mbërthyer pas dinarit serb që nga një luftë brutale e fundit të viteve 1990 midis Serbisë dhe kryengritësve shqiptarë etnikë, ku trupat serbe dhe personeli qeveritar u tërhoqën nga Kosova.
Shumë serbë në Kosovë punojnë për institucionet serbe ku pagat, pensionet dhe transaksionet e tjera financiare mbështeten në dinar dhe jo në euro që është monedha zyrtare e Kosovës.
Por sipas një sërë rregulloresh të reja të nxjerra nga Banka Qendrore e Kosovës, duke filluar nga e enjtja “e vetmja monedhë që lejohet të përdoret… në Republikën e Kosovës është euro”.
Kosova në mënyrë të njëanshme miratoi euron si monedhë të saj në vitin 2002, pavarësisht se nuk ishte anëtare e eurozonës dhe as e Bashkimit Europian, shkruan AFP, transmeton Gazeta Express.
Serbia nuk e ka pranuar kurrë shpalljen e pavarësisë së Kosovës në vitin 2008, me të dyja palët të mbyllura vazhdimisht në mosmarrëveshje të hidhura mbi çështjet më të vogla burokratike në ish-krahinën e shkëputur, siç është një grindja e fundit për targat.
Përpara hyrjes në fuqi të vendimit të ri, disa banka në komunitetet serbe në të gjithë Kosovën veriore filluan mbylljen e aktiviteteve të tyre, pasi u përhap konfuzion në mesin e popullatës.
“Më duket se të gjithë po luajnë me ne. Askush nuk na thotë asgjë… Jam ngopur me politikën”, tha Zoran Iliç, një serb 45-vjeçar që jeton në qytetin e ndarë verior të Mitrovicës.
Aleksandra Jovanoviç, 37, i tha AFP-së se mbyllja e bankës së saj ka gjasa të dërgojë atë në udhëtime të gjata në një degë tjetër në Serbinë jugore.
“Nuk është normale, asgjë nuk është normale”, shtoi Jovanoviç.
‘Ndikimi i drejtpërdrejtë’
Qeveria e Beogradit ka pasur për një kohë të gjatë një ndikim të madh me serbët e mbetur të Kosovës, pjesërisht duke ofruar paketa bujare financiare dhe punësimi për banorët.
Buxheti i Serbisë lë mënjanë afërsisht ekuivalentin e 120 milionë në vit për shpenzimet për Kosovën, me analistët që sugjerojnë se vlera reale mund të jetë të paktën dyfishi i asaj falë transaksioneve joformale.
Kjo lidhje ka të ngjarë të jetë nën presion të shtuar me skemën e re të monedhës, e cila në mënyrë efektive mund t’i bllokojë serbët që të përdorin dinarë jashtë sistemit financiar të Kosovës.
“Serbët e Kosovës do të marrin goditjen më të madhe”, i tha AFP Bosko Jaksiç, një analist politik me qendër në Beograd. Dhe “pasojat diplomatike dhe politike do të jenë shumë më të rënda se ato monetare”.
Qeveritë perëndimore e kanë kritikuar vendimin si nxitëse, duke paralajmëruar se rregullorja ka të ngjarë të destabilizojë marrëdhëniet tashmë të tensionuara midis serbëve dhe Qeverisë së Kosovës.
“Ne jemi të shqetësuar për ndikimin e rregullores në veçanti në shkollat dhe spitalet, për të cilat asnjë proces alternativ nuk duket i zbatueshëm për momentin”, tha ambasada e SHBA-së në Prishtinë në një deklaratë të përbashkët të lëshuar nga vendet e Quint.
I ashtuquajturi Quint — Franca, Gjermania, Italia, Mbretëria e Bashkuar dhe Shtetet e Bashkuara — përfshin pesë anëtarë të NATO-s që fokusohen në Ballkanin Perëndimor.
“Rregullorja gjithashtu do të ketë ndikim të drejtpërdrejtë në jetën e përditshme të shumicës dërrmuese të serbëve të Kosovës që marrin pagesa/ndihma financiare nga Serbia”, shtohet në deklaratë.
Vendet e Quintit vazhduan të bënin thirrje për “pezullimin e zbatimit të rregullores për të lejuar një periudhë mjaft të gjatë tranzicioni”.
Viti i turbullt
Qeveria në Prishtinë, megjithatë, nuk po tregon asnjë shenjë tërheqjeje.
“Valuta zyrtare është vetëm euroja”, tha për mediat Ahmet Ismaili, guvernator i Bankës Qendrore.
Autoritetet e Kosovës e kanë paraqitur rregulloren si një mjet për të luftuar korrupsionin, pastrimin e parave dhe përdorimin e monedhave të falsifikuara.
Zëvendëskryeministri i Kosovës Besnik Bislimi këmbënguli se rregullorja do të ndalonte rrjedhën e parave të parregulluara nga Serbia, duke thënë se “paratë vazhdojnë të lëvizin përtej kufijve shtetërorë në çanta dhe makina private dhe pastaj të shpërndahen përmes zyrave të paregjistruara dhe të palicensuara”.
Qeveria serbe e ka kritikuar vendimin, me kryeministren Ana Bërnabiq që tha se rregulloret ka gjasa të prishin bisedimet e lehtësuara nga BE që synojnë normalizimin e lidhjeve midis Beogradit dhe Kosovës “një herë e përgjithmonë”.
“Rregullorja pason një vit të turbullt në Kosovë ku pati një përleshje të armatosur midis të armatosurve serbë dhe policisë në një manastir pranë kufirit serb në shtator, ku u vranë të paktën katër persona. Gjakderdhja pasoi trazirat në fillim të vitit pasi Qeveria vendosi kryetarë komunash shqiptarë etnikë në zonat veriore serbe pasi zgjedhjet u bojkotuan. Partia më e madhe etnike serbe e Kosovës — Lista Serbe — paralajmëroi se synimi i dinarit rrezikonte përshkallëzim, duke argumentuar se rregulloret e reja rrezikonin “mbijetesën fizike të popullit serb””, shkruan ky medium.
