Për minierën e helium-3 në Hënë është folur përgjithmonë – tani një kompani do të përpiqet ta nxjerrë atë. Dy nga punonjësit më të hershëm të Blue Origin, ish-presidenti Rob Meyerson dhe arkitekti kryesor Gary Lai, kanë krijuar një kompani që kërkon të nxjerrë helium-3 nga sipërfaqja hënore, ta sjell atë në Tokë dhe ta shesë për aplikime këtu. Kompania ka operuar në fshehtësi që nga themelimi i saj në 2022, por ajo doli në sipërfaqe të mërkurën duke njoftuar se ka mbledhur 15 milionë dollarë, duke ja shtuar raundeve të mëparshme të investitorëve engjuj.
Ky është një njoftim i rëndësishëm sepse, ndërsa financimi është i vogël, implikimet janë potencialisht të mëdha. Kohët e fundit, ka pasur shumë diskutime për një ‘ekonomi hënore’ në fluturimet hapësinore, por pak qartësi se çfarë do të thotë kjo. Shumica e firmave që kanë njoftuar plane biznesi për të lëshuar raketa në Hënë, për të zbritur në Hënë ose për të kryer aktivitete të tjera atje, e kanë bërë këtë me qëllimin e shitjes së shërbimeve ose ujit hënor te NASA-s ose palëve të tjera që përmbushin kontratat qeveritare. E thënë ndryshe, nuk ka pasur asnjë krijim pasurie, dhe në fund të fundit, NASA ishte klienti i vetëm i synuar.
Interesimet e mëdha dhe vërshimi i investitorëve aktual për të shkuar në hënë është tepër i ngjashëm si koha kur kishte vërshim për ari në Kaliforni.
Duke nxjerrur helium-3, i cili është i rrallë dhe i kufizuar në furnizim në Tokë, Interlune mund të krijojë përfitime shumë të mëdha duke nxjerrë vlerën nga burimet në Hënë. Por megjithëatë ende shumë pyetje rreth qasjes mbeten për tu gjetur përgjigje. Para së gjithash, kompania duhet të krijojë një mjet për nxjerrjen e gazit nga regoliti hënor, materiali gërryes, shkëmbor dhe i ngjashëm me papastërtitë në sipërfaqen e Hënës. Pastaj duhet të sjell helium-3 në Tokë. Aktualisht nuk është prezantuar asnjë mënyrë për ta bërë këtë. Pastaj, duhet të testohet dhe të vërtetohet se do të ketë një treg të madh dhe të qëndrueshëm për izotopin e qëndrueshëm në Tokë për të mbështetur biznesin e tij.
Megjithatë, me NASA-n e cila po investom me dhjetëra miliarda dollarë në Programin Artemis për të dërguar njerëzit në Hënë, Meyerson është i bindur se tani është koha për t’u rikthyer në ato transporte, energji dhe burime të tjera për të filluar një kompani minerare hënore. Më përpara nuk ka qenë e mundur por sot po duket disi e mundur.
“Helium-3 është i vetmi burim atje që ka një çmim mjaft të lartë dhe ja vlen që të mbsëhteten investimet për të shkiar në Hënë dhe sjelljen e helium-3 në Tokë,” tha Meyerson në një intervistë. “Ka klientë që duan ta blejnë atë sot.”
Helium-3 është një izotop i qëndrueshëm i heliumit me dy protone dhe një neutron. Prodhohet nga shkrirja në Diell dhe transportohet nga era diellore. Megjithatë, magnetosfera e Tokës e largon këtë rrymë grimcash nga planeti.
Materiali nuk gjendet natyrshëm në Tokë dhe ekziston vetëm në sasi shumë të kufizuara nga testet e armëve bërthamore, reaktorët bërthamorë dhe prishja radioaktive. Një litër i vetëm kushton disa mijëra dollarë dhe ka përpjekje për ta ricikluar atë nga Departamenti Amerikan i Energjisë. Për shkak se nuk ka magnetosferë rreth Hënës, besohet se ka sasi të mëdha të gazit helium-3 të bllokuar në xhepat e regolitit hënor.
Meyerson thotë se në afat të afërt, ka një kërkesë të konsiderueshme për helium-3 në industrinë e kompjuterave kuantike superpërcjellëse dhe për imazhet mjekësore. Në afate të gjata, ka potencial për të operuar një reaktor të shkrirjes me helium-3 si lëndë djegëse. Kjo është diçka që është mbrojtur prej kohësh nga njerëz si Harrison “Jack” Schmitt, një gjeolog që fluturoi në Apollo 17 në Hënë. Megjithatë, ka pyetje serioze në komunitetin shkencor në lidhje me zbatueshmërinë e kësaj qasjeje.
Pavarësisht kësaj, Meyerson tha se një arsye që përdorimi i helium-3 për aplikime komerciale nuk është eksploruar gjerësisht është sepse ai nuk ka qenë i disponueshëm në sasi. Prodhimi i një furnizimi të qëndrueshëm me gaz do të stimulonte plane dhe aplikime të reja biznesi, tha ai.
Kush është Interlune?
Teknologjia kryesore e Interlune është një proces për nxjerrjen e gazit nga Hëna. Nuk do të jetë e lehtë. Ndërsa ka shumë lëndë të parë, ndoshta 1 milion ton metrikë, helium-3 është përhapur në të gjithë sipërfaqen hënore. Kompania ka të ngjarë të ketë nevojë të përpunojë dhjetëra deri në qindra tonë regolit hënor për të prodhuar një gram të vetëm helium-3. Duke e njohur këtë, Interlune ka zhvilluar atë që Meyerson e karakterizoi si një procesor me efikasitet energjie.
Kompania po punon drejt nisjes së një misioni demonstrues në vitin 2026, i cili do të marrë mostrën e regolitit hënor, do të masë sasinë e helium-3 dhe më pas do të përpiqet të nxjerrë një pjesë të tij. Meyerson tha se ky mision ka të ngjarë të fluturojë në një nga misionet e Ofruesit të Shërbimeve Komerciale Hënore të NASA-s – kompani private që fluturojnë rregullisht në Hënë dhe mbajnë një sërë ngarkesash qeveritare dhe komerciale.
“Pastaj ne duam të vendosim një fabrikë pilot deri në vitin 2028 dhe deri në vitin 2030 të fillojmë të funksionalizojmë dhe të kthejmë sasi të helium-3 për të mbështetur tregjet në Tokë,” tha ai.
Sjellja e helium-3 mund të lehtësohet nga SpaceX ose kompania e mëparshme e Meyerson, Blue Origin, të cilat të dyja po zhvillojnë tokëzues hënor të ripërdorshëm dhe sisteme transporti midis orbitës hënore dhe Tokës.
Firma e Alexis Ohanian Seven Seven Six udhëhoqi raundin më të fundit të mbledhjes së fondeve për Interlune. Firma e investimeve i pëlqen që ka një treg afatshkurtër për helium-3, por edhe potencial për tregje shumë më të mëdha në të ardhmen nëse gazi mund të nxirret në shkallë nga Hëna.
“Ka kaq shumë investime që ne mund të bëjmë, por ka edhe pamje të hënës,” tha Katelin Holloway, investitorja kryesore në Seven Seven Six, në një intervistë. “Kjo është një pamje e mirëfilltë e hënës, të cilën unë e dua. Mund të ndikojë tek fëmijët e mi ose tek nipërit e mbesat e mia. Por, menjëhershmëria e asaj që po bën Interlune është vërtet bindëse dhe të dish se ky është vetëm vendi fillestar për helium-3 është vërtet emocionuese për mua.”/Ars Technica
