Sanaullah Ghafari, lideri 29-vjeçar i degës afgane të Shtetit Islamik, ka arritur të bëjë transformimin e ISIS-K në një nga degët më të frikshme të rrjetit global islamik, të aftë për të kryer operacione larg bazave të veta në kufijtë e Afganistanit. Pikërisht është kjo organizatë e cila e ka marrë përgjegjësinë për të vrasjet masive të së premtes në një sallë koncertesh pranë Moskës ku e gjeten vdekjen të paktën 137 persona. Zyrtarët amerikanë duke u bazuar në burimet e inteligjencës, kanë thënë se ishte dega afgane e Shteti Islamik-Khorasan (ISIS-K), që ishte përgjegjës për sulmin terrorist.
Uashingtoni thotë se e kishte paralajmëruar Rusinë më herët këtë muaj për një sulm të afërt. Një burim i njohur me këtë inteligjencë tha se ajo bazohej në përgjimet e “mesazheve” midis militantëve të ISIS-K. Megjithatë, Ministria e Jashtme e Rusisë, e ka vënë në dyshim nëse ISIS-K ishte përgjegjës për këto sulme. Zbulimi i pasaportave të Taxhikistanit për personat e armatosur të arrestuar nga autoritetet ruse sugjeroi një lidhje të mundshme me grupin e Ghafarit, të cilët kanë rekrutuar në mënyrë agresive shumë ushtarë nga vendet e varfëra të Azisë Qendrore, thonë ekspertët e sigurisë.
Në vitet e fundit, organizata e tij (Ghafarit) gjithashtu ka kërkuar vazhdimisht të godasë Rusinë si hakmarrje për ndërhyrjen e saj në luftën civile siriane, e cila ndihmoi në mposhtjen e operacioneve rajonale të ISIS.
Ghafari fillimisht u raportua i vrarë në Afganistan qershorin e kaluar, por u arratis me lëndime përtej kufirit në Pakistan dhe besohet se jeton në provincën kufitare të Balochistanit të paligjshëm, i thanë Reuters dy burime nga talebanët afganë dhe pakistanezë. Ministria e Jashtme e Pakistanit nuk iu përgjigj një kërkese për koment mbi vendndodhjen e Ghafarit.
I emëruar si emir i ISIS-K në vitin 2020, Ghafari ka përforcuar reputacionin e grupit për ideologjinë e vijës së ashpër dhe sulmet e profilit të lartë. ISIS-K tërhoqi vëmendjen globale me një sulm vetëvrasës të vitit 2021 në aeroportin ndërkombëtar të Kabulit gjatë tërheqjes ushtarake të SHBA-së që vrau 13 ushtarë amerikanë dhe shumë civilë. Në shtator 2022, ajo mori përgjegjësinë për një sulm vdekjeprurës vetëvrasës në ambasadën ruse në Kabul.
Por ndoshta operacioni i tij më brutal deri më tani erdhi në janar, me një bombë të dyfishtë vetëvrasëse në Iran që vrau gati 100 njerëz në një memorial për komandantin e Gardës Revolucionare, Qassem Soleimani – sulmi militant më vdekjeprurës në tokën iraniane që nga Revolucioni Islamik i vitit 1979.
Pak dihej për Ghafarin përpara goditjes së vitit 2021 në aeroportin e Kabulit, gjë që bëri që Uashingtoni të vendoste një shpërblim prej 10 milionë dollarësh për kokën e tij. Burimet taliban thanë se ai është një Taxhik afgan, i cili shërbeu si ushtar në ushtrinë afgane dhe më vonë iu bashkua ISIS-K, e cila u formua në fund të vitit 2014.
Reuters ka kontaktuar me dhjetëra burime – duke përfshirë zyrtarë të sigurisë dhe inteligjencës në shërbim dhe në pension në Afganistan, Pakistan, Irak dhe SHBA, si dhe anëtarë të talebanëve afganë dhe pakistanezë – të cilët thanë se ISIS-K e kishte shfrytëzuar dështimin e talebanëve në Afganistanin verior dhe lindor për t’u zgjeruar rajonalisht.
Nën Ghafari, grupi ka përdorur sulme të profilit të lartë si një mjet rekrutimi dhe ka vënë në shënjestër Taxhikët dhe Uzbekët etnikë në të gjithë Azinë Qendrore, në vend të shumicës pashtunë të Afganistanit, të cilët e përbëjnë shtyllën kurrizore të talebanëve, thanë burimet.
ISIS-K e merr emrin nga një term i vjetër persian për rajonin, Khorasan, ku përfshihen pjesë të Iranit, Turkmenistanit dhe Afganistanit, si dhe zona të Taxhikistanit dhe Uzbekistanit. Propaganda e saj, e përkthyer në gjuhët rajonale si dhe në anglisht, zotohet të krijojë një kalifat që përfshin atë zonë.
“ISIS-K… kërkon të tejkalojë xhihadistët rivalë duke kryer sulme më të guximshme për të dalluar markën e saj, gjuetinë pa leje nga rivalët dhe për të fituar burime nga mbështetësit e mundshëm,” tha Asfandyar Mir, një ekspert i lartë për sigurinë e Azisë Jugore në Institutin e Paqes në SHBA. , një organ hulumtues qeveritar me qendër në Uashington.
Ndryshe nga sulmet e mëparshme vetëvrasëse të profilit të lartë nga ISIS-K, personat e armatosur të premten kishin kërkuar të arratiseshin dhe u arrestuan nga autoritetet ruse rreth 300 km në perëndim të Moskës, duke nxitur disa dyshime brenda Rusisë nëse ata ishin vërtet xhihadistë. Në imazhet e paverifikuara të shfaqura në mediat ruse, një nga sulmuesit e dyshuar i tha një hetuesi se i ishin ofruar gjysmë milioni rubla (pak më shumë se 5000 dollarë) për të kryer sulmet.
Presidenti rus Vladimir Putin ende nuk ka përmendur ata që ai mendon se janë përgjegjës për sulmin e së premtes dhe nuk e ka përmendur publikisht grupin militant islamik në lidhje me sulmuesit, të cilët ai tha se ishin përpjekur të arratiseshin në Ukrainë.
Colin Clarke, me Qendrën me bazë në Soufan në Nju Jork, një institut për çështjet e sigurisë globale, tha se kishte një sërë shembujsh të militantëve islamikë që arratiseshin në vend që të kryenin misione vetëvrasëse, si të armatosurit e ISIS që u larguan pasi sulmuan sallën e muzikës Bataclan në Paris në nëntor 2015.
“Ata mund të ishin të interesuar të kryenin një sulm të mëpasshëm,” tha Clarke, duke shtuar se sulmuesit gjithashtu mund të kenë shmangur blerjen ose transportimin e eksplozivëve për të pakësuar shanset e tyre për zbulim.
Frank McKenzie, ish-kreu i Komandës Qendrore të SHBA – e cila mbulon Azinë Qendrore dhe Lindjen e Mesme, si dhe një pjesë të Azisë Jugore – tha se sulmi në Moskë ishte në përputhje me objektivin afatgjatë të ISIS-K për të rritur operacionet e saj të jashtme, duke përfshirë kundër Shteteve të Bashkuara.
“Ata mbeten të vendosur për të na sulmuar ne dhe atdheun tonë,” tha McKenzie, i cili ishte kreu i forcave amerikane në rajon gjatë tërheqjes nga Afganistani. “Unë mendoj se shanset për këtë janë ndoshta më të larta tani se sa ishin disa vjet më parë.”
REKRUTIMET NDËRKOMBËTARE
Departamenti i Shtetit në njoftimin e tij të shpërblimit e përshkroi Ghafarin, i njohur më mirë nga emri i tij i luftëtarit Shahab al-Muhajir, si një udhëheqës ushtarak me përvojë që kishte planifikuar sulme vetëvrasëse të ISIS-K në Kabul. Ai identifikoi veçmas Ismatullah Khalozai, i cili drejtonte një rrjet transferimesh joformale parash, ose haëala, nga Turqia, si “lehtësues financiar ndërkombëtar” i grupit.
Një raport i korrikut 2023, i hap një skedë të re Këshillit të Sigurimit të OKB-së mbi kërcënimin ndërkombëtar të paraqitur nga Shteti Islamik, aty thuhet se ISIS-K numëronte 4,000 deri në 6,000 njerëz në terren në Afganistan, përfshirë luftëtarët dhe anëtarët e familjeve.
Shumë luftëtarë të huaj u larguan nga Iraku dhe arritën në Afganistan-Pakistan për t’u bashkuar me ISIS-K, duke sjellë me vete përvojen që e kanë fituar në luftën gueril. Ata janë aftësuar për të kryer sulme në Iran, Turqi dhe Afganistan, sipas një zyrtari të lartë irakian të sigurisë, i cili kërkoi të mos përmendet emri.
Siguria irakiane duke u bazuar bazuar në informacionet nga dhjetëra operatorë të lartë të ISIS-it të arrestuar gjatë dy viteve të fundit beson se ISIS-K ka punuar për të krijuar një rrjet rajonal të celulave luftarake xhihadiste që mund të ndihmojnë në ekzekutimin e sulmeve ndërkombëtare, ka thënë zyrtari irakian.
Sipas zyrtarit irakian, dy udhëheqës të lartë irakianë të ISIS-it të arrestuar në Turqi në dhjetor dhe të dorëzuar në Bagdad i thanë inteligjencës irakiane se do të kontaktojnë Ghafarin për mbështetje financiare dhe logjistike duke shkëmbyer mesazhe përmes dy anëtarëve taxhik të ISIS-K në Turqi, i cili është pjesë e një njësie sigurie që monitoron aktivitetet e Shtetit Islamik në Irak dhe shtetet fqinje.
Një zyrtar i inteligjencës talibane vlerësoi se 90% e kuadrit të ISIS-K tani janë jo-pashtunë. Taxhikët dhe Uzbekët janë grupet e tjera të mëdha etnike që popullojnë veriun e Afganistanit. Mawlawi Habib Rahman, një ish-udhëheqës i lartë i ISIS-K që iu dorëzua talebanëve, i tha medias Aghan Al-Mirsaad në nëntor se grupi kishte rekrutuar gjithashtu me sukses shumë shtetas Taxhik.
“Atyre u thuhet se ju ishit të pafe dhe tani jeni bërë myslimanë (pasi jeni bashkuar me ISIS-K)”, tha Rahman. Rekrutuesit thonë se qeveria e Taxhikistanit përbëhet nga “të pafe” dhe se ISIS-K donte të shpëtonte muslimanët e shtypur, tha ai.
Një raport i OKB-së i janarit 2024, hap një skedë të re për grupin, ky raport theksoi se ai kishte rritur përpjekjet e tij për të regjistruar luftëtarë të huaj dhe anëtarë të zhgënjyer të talebanëve, me një fokus të veçantë te Taxhikët. Ai tha se shtetasi Taxhik, Khukumatov Shamil Dodihudoevich, alias Abu Miskin, ishte bërë një propagandues dhe rekrutues aktiv.
Taxhikistani, një vend që flet persisht dhe me shumicë myslimane sunitë, është shtëpia e 10 milionë njerëzve. Pas një lufte brutale civile në vitet 1990, ajo mbetet një nga ish republikat më të varfra sovjetike. Ekonomia e saj varet shumë nga remitancat nga mbi një milion punëtorë migrantë në Rusi. Zyrtarët e Taxhikëve kanë thënë se shumë Taxhikë që jetojnë në Rusi ankohen për keqtrajtim, duke i bërë ata objektiva më të lehtë për rekrutimin e ekstremistëve ndërsa janë larg shtëpive të tyre./Reuters
