Projekt-Rezoluta për gjenocidin në Srebrenicë parashikon, ndër të tjera, që 11 korriku i çdo viti të shënohet si “Dita Ndërkombëtare e Përkujtimit të Gjenocidit të kryer në Srebrenicë në vitin 1995”. Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara duhet ta diskutojë më 2 maj, ndërsa diskutimi për Projekt-Rezolutën është paralajmëruar për të mërkurën, më 17 prill, në një mbledhje të mbyllur në OKB.
Rezoluta dënon gjithashtu mohimin e gjenocidit, si dhe glorifikimin e kriminelëve të luftës, ndërsa shtetet anëtare të OKB-së inkurajohen të ruajnë faktet e vërtetuara gjyqësore përmes sistemeve arsimore, në mënyrë që të parandalojnë revizionizmin dhe përsëritjen e gjenocidit.
Ajo thekson rëndësinë e përfundimit të procesit të gjetjes dhe identifikimit të viktimave të mbetura të gjenocidit dhe bën thirrje për vazhdimin e ndjekjes penale të autorëve të gjenocidit në Srebrenicë.
Shtetet anëtare të OKB-së u kërkohet të respektojnë detyrimet e tyre sipas Konventës për Parandalimin dhe Ndëshkimin e Krimit të Gjenocidit
Çfarë do të thotë rezoluta për viktimat e mbijetuara?
Të stuhishme janë reagimet e shumë zyrtarëve serbë, të cilët ndër të tjera kanë frikë se Rezoluta do të përdoret për shfuqizimin e entitetit të Bosnjë-Hercegovinës, Republika Srpska.
Reagimet nga Serbia dhe RS nuk mund të justifikohen me asgjë, thotë Murat Tahiroviq, kryetar i Shoqatës së Viktimave dhe Dëshmitarëve të Gjenocidit.
“Miratimi i rezolutës për gjenocidin në Srebrenicë është vetëm një akt qytetërimi që do të tregonte respekt për viktimat çdo 11 korrik në më shumë se 190 shtete anëtare të OKB-së”, tha Tahiroviq për DË.
Ai thekson se iniciativa për miratimin e rezolutës është një proces i gjatë dhe rezultat i angazhimit, mbi të gjitha, i nënave të Srebrenicës dhe kryetares së Shoqatës “Nënat e Enklava Srebrenica dhe Zhepa”, Munira Subashiq, por edhe kryetari i Presidencës së Bosnjë-Hercegovinës, Denis Beqiroviç dhe ambasadori i BeH në OKB, Zlatko Lagumdzhija, si dhe sponsori shtetëror i rezolutës.
“Rezoluta nuk do të sjellë asgjë për të cilën po flasin Aleksandar Vuçiq dhe Milorad Dodik duke u përpjekur të trembin qytetarët e tyre dhe të tjerët në rajon, por do të ofrojë një mundësi për hapjen e proceseve të pajtimit dhe katarsisit”, beson Tahiroviç.
Nisma gjermane
Sipas mediave në Bosnje dhe Hercegovinë, iniciatorë të Rezolutës janë Gjermania dhe Ruanda, ndërsa në hartimin e rezolutës kanë marrë pjesë disa shtete anëtare të Kombeve të Bashkuara.
Shkencëtari politik gjerman Bodo Ëeber konfirmon se nisma për Rezolutën është rezultat i lobimit afatgjatë nga shoqatat e Srebrenicës, por shton se vetë Rezoluta “nuk është e integruar në politikën gjermane ndaj BeH”.
Ai kujton se kjo është “një përpjekje e ripërtërirë për miratimin e Rezolutës, pasi ajo u bllokua për herë të parë nga aleatët e Serbisë në Këshillin e Sigurimit të OKB-së në vitin 2015”.
“Motivi dhe përmbajtja e rezolutës nuk kanë asnjë lidhje me akuzat histerike dhe teoritë konspirative që mund të dëgjohen nga Banja Luka dhe Beogradi”, pohon Weber për DW.
Ai vlerëson se Milorad Dodik dhe Aleksandar Vuçiq janë “nervoz” – Dodik për shkak të ndryshimit të Ligjit Zgjedhor nga Shmit, ndërsa Vuçiq për shkak të “mashtrimit zgjedhor” në dhjetor të vitit të kaluar.
“Ata janë në një gjendje nervozizmi të lartë politik dhe me Dodik vërehet një shkallë e konsiderueshme e pasigurisë. Presidenti i RS thjesht nuk e di se ku po shkon, dhe kjo është një recetë për një përshkallëzim të mundshëm, të paplanifikuar të situatës në Bosnje dhe Hercegovinë”, vlerëson Ëeber.
Presidenti i Republika Srpska Dodik, ndërkohë, njoftoi miratimin e Raportit të Komisionit të Qeverisë së RS mbi ngjarjet në Srebrenicë në vitin 1995 në Asamblenë e RS, por gjithashtu bëri thirrje për protesta në Banja Lukë.
Politologu gjerman Ëeber thotë se nuk është i bindur se rezoluta do të ndryshojë qëndrimin e politikës serbe në BeH dhe Serbi ndaj gjenocidit në Srebrenicë dhe të kaluarës së luftës
“Kjo mund të pritet vetëm pas zgjidhjes përfundimtare të çështjeve të hapura në Ballkanin Perëndimor – përmes njohjes reciproke të Kosovës dhe Serbisë, dhe zëvendësimit të rendit kushtetues ekzistues të Dejtonit me një të ri, i cili do të hiqte monopolin e dominantit të elitave kombëtare”, thotë bashkëbiseduesi për DË dhe vëren se kjo nënkupton edhe një qasje të ndryshme nga Bashkimi Evropian dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës.
Rezoluta në kohën e ngritjes së “botës serbe”
Dekani i Fakultetit të Shkencave Politike në Sarajevë, Sead Turçalo, vlerëson se debati aktual për Rezolutën për gjenocidin e Srebrenicës po zhvillohet në kohën e ngritjes së ideologjisë së “botës serbe”, e cila, sipas tij, tregon se rajoni është ende i bllokuar në “vorbullën e revizionizmit historik”.
Në një artikull për portalin “Tacno.net” me titull “Rruga e rrezikshme e ‘botës serbe’: Mohimi i gjenocidit, revizionizmi historik dhe secesionizmi”, Turçalo shkruan se mohimi i gjenocidit është pjesë e një “strategjie më të gjerë të riformësimit të së ardhmes së Rajoni”.
“Qëllimi është të fshihet përgjegjësia historike dhe të ndryshohet narrativa për të kaluarën,” shkruan dekani i fakultetit të Sarajevës.
Turçalo thekson se liderët e Serbisë dhe të RS-së po hyjnë në procesin e formësimit të së ardhmes me filozofinë e “botës serbe” dhe se në Asamblenë e ardhshme të Pashkëve duhet të krijohet një “version i sofistikuar i ideologjisë së Serbisë së Madhe”.
Dtejtori i Forumit të Beogradit për marrëdhënie ndëretnike, Dushan Janjiq tha për DË se Rezoluta i shërben qëllimit të stabilizimit të situatës në rajon dhe se është shprehje e qëndrimit të sinqertë ndaj viktimave të gjenocidit në Srebrenicë.
Përdorimi i Rezolutës për qëllime politike ditore
Janjiq kritikat që liderët serbë po i drejtojnë këto ditë Gjermanisë, si një nga vendet që kanë iniciuar rezolutën, i interpreton si më poshtë:
“Ata që sot sundojnë Serbinë kanë qenë kundër lidershipit të atëhershëm gjerman gjatë luftës në BeH, dhe i përkisnin. me ose ishin afër atyre qarqeve politike që kanë përgjegjësi personale dhe politike për gjenocidin në Srebrenicë”.
Në Serbi nuk ka një politikë dhe katarsis të tillë që çoi në kërkimin e faljes së Ëilly Brandt në Gjermani, thotë Janjiq. Përkundrazi, siç shton ai, autoritetet në Serbi, por edhe në RS, po përpiqen të parandalojnë çdo mundësi për t’u lidhur sërish me gjenocidin në Srebrenicë dhe për këtë arsye rezoluta nuk u përshtatet atyre.
Janjiq po ashtu thotë se historia e Rezolutës po keqpërdoret për qëllime ditore politike. “Me atë qëllim propagandistik dhe politik – t’i rezistojë Rezolutës dhe të kundërshtojë pranimin e Kosovës në Këshillin e Evropës – Vuçiq po përpiqet të fitojë të djathtën, sepse në të ashtuquajturën. ai kurrë nuk ishte popullor me bllokun qytetar”.
Drejtori i Forumit të Beogradit për marrëdhënie ndëretnike kujton se presidenti aktual i Serbisë ishte anëtar i radikalëve të Sheshelit gjatë luftës, ndërsa ministri i Jashtëm i Serbisë, Ivica Daçiq, ishte anëtar i socialistëve të Millosheviqit në atë kohë. Vojislav Sheshel u dënua për krime kundër njerëzimit para Tribunalit të Hagës, ndërsa i pandehuri i Hagës Slobodan Millosheviq vdiq para shpalljes së vendimit
“Të dy Vuçiq dhe Daçiq tani po luftojnë për të parandaluar miratimin e Rezolutës për gjenocidin në Srebrenicë dhe për të shkruar një histori të re për gjithçka, përfshirë Srebrenicën,” thotë Janjiq.
Nuk duhet nënvlerësuar fuqia e intonacionalistëve
Bashkëbiseduesi i DË beson se Rezoluta për Srebrenicën nuk mund të përdoret për të hapur një pikë të re krize në Ballkan, por mund të jetë subjekt i interpretimeve të ndryshme në të cilat RS etiketohet si “krijim gjenocidal”. Sipas mendimit të Janjiqit, “i shkon për shtat Vuçiqit dhe Dodikut, të cilët tani po e paraqesin veten si mbrojtësit kryesorë të Serbisë dhe RS”.
Janjiq kujton gjithashtu se para Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë në Hagë, u vërtetua se Serbia nuk ishte drejtpërdrejt përgjegjëse për gjenocidin në Srebrenicë, por se ishte përgjegjëse për mosparandalimin e tij. Prandaj ai mendon se bisedat për përgjegjësinë kolektive të serbëve keqpërdoren nga etno-nacionalistët
“Dhe nuk duhet nënvlerësuar fuqia e tyre për të provokuar konflikte të armatosura, për shembull në “mbrojtjen” e Dodikut dhe RS, ku do të përdoreshin ose njësitë speciale të policisë të trajnuar në Rusi ose njësitë paraushtarake si ato që vepronin në Banjskë të Kosovës” thotë Janjiq.
A mund të shfuqizojë rezoluta RS?
Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, deklaron se pas miratimit të Rezolutës do të bëhet kërkesë për shfuqizimin e Republikës Srpska “në bazë të qëndrimit se krijimet politike të bazuara në gjenocid nuk mund të ekzistojnë”, por profesori. i ligjit kushtetues nga Sarajeva Lindore, Goran Markoviq, shpjegon se RS nuk mund të shfuqizohet me Rezolutën për Srebrenicën.
“Kjo nuk është e mundur. Dejtoni konfirmoi se Bosnja dhe Hercegovina përbëhet nga dy entitete dhe ndryshimet në strukturën e saj nuk janë të mundshme pa ndryshuar të gjithë Marrëveshjen e Paqes të Dejtonit. Një rezolutë e tillë nuk do të kishte asnjë rëndësi juridike”, tha Markoviç për DW
Rezoluta e bazuar në vendimet e Gjykatës së Hagës
Baza e Rezolutës gjendet në vendimet e Gjykatës Penale Ndërkombëtare për krimet e luftës të kryera në territorin e ish-Jugosllavisë (Tribunali i Hagës), si dhe në Gjykatën e Bosnjës dhe Hercegovinës. Vendimet vërtetuan se gjenocidi kundër boshnjakëve në dhe rreth Srebrenicës në korrik 1995 u krye nga anëtarë të Ushtrisë së RS dhe Ministrisë së Punëve të Brendshme të RS, si dhe formacione paraushtarake, duke përfshirë “Scorpions” nga Serbia.
Ndër të tjera, Presidenti i RS Radovan Karaxhiç dhe komandanti i Ushtrisë së RS Ratko Mlladiç u dënuan për gjenocid.
Zyrtarët e Shërbimit të Sigurimit Shtetëror të Serbisë, Jovica Stanishiq dhe Franko Simatoviç, u dënuan për krime lufte në Bosnje dhe Hercegovinë, duke përfshirë ekzekutimin e djemve dhe të rinjve të kapur të Srebrenicës në Trnovo në vitin 1995
Më shumë se 8,000 boshnjakë u vranë në gjenocidin në Srebrenicë në korrik 1995.
