Ekspertët e ekonomisë tregojnë se ndalimi i importit të mallrave nga Serbia mund të ketë pasoja të mëdha për Kosovën, duke pasur parasysh se vendet perëndimore po paralajmërojnë se Prishtina po bllokon implementimin e marrëveshjes së CEFTA, prandaj ekziston mundësia që të Kosova të përjashtohet nga procesi i Berlinit.
Drejtori Ekzekutiv i Grupit Ballkanik për Zhvillimin e Politikave, Naim Rashiti, tha për Zërin e Amerikës se Kosova nuk duhet të humbasë mundësinë për të përmirësuar bashkëpunimin me vendet e rajonit përmes Procesit të Berlinit.
“Kosova ka shumë probleme me CEFTA-n dhe ne si organizatë e kundërshtojmë faktin që Kosova ende quhet UNMIK në këto agjenda dhe duhet bërë gjithçka për ta hequr atë, por në të njëjtën kohë Kosova duhet të ruajë vlerat që ka. të jetë i hapur dhe të jetë territor i tregtisë së lirë, bashkëpunimi institucional demokratik me Perëndimin, sepse vetëm kështu mund të mbijetojë”, theksoi Rashiti.
Ai shpreh besimin se Kosova nuk do të përjashtohet nga iniciativat rajonale, por se do të humbasë ndikimin brenda tyre.
“Nuk besoj se kjo do të ndodhë sepse është e vështirë të imagjinohet që liderët e vendeve të ulen në zyrën gjermane dhe të nënshkruajnë marrëveshjen pa të gjithë të pranishëm. Jam i bindur që në fund edhe Gjermania edhe Kosova do të bëjnë më shumë. Përpjekjet Berlini nuk do ta lënë anash Serbinë, ndaj Kosova duhet t’i paraprijë në mënyrë proaktive krijimit të agjendës, ta formësojë atë mirë, të komunikojë drejt me liderin e këtij procesi, por edhe me vendet e tjera”, thotë Rashiti.
Ai vlerëson se Procesi i Berlinit mbetet e vetmja agjendë e rëndësishme evropiane për Ballkanin Perëndimor, që përfshin të gjitha vendet e rajonit dhe i trajton ato në mënyrë të barabartë.
Prandaj, thotë ai, këmbëngulja e Kosovës për reciprocitet është politikisht legjitime, por nuk është qasja e duhur në planin afatgjatë.
“Masat aktuale janë masa që përkojnë me dy prioritete të qeverisë. Qeveria kur erdhi në pushtet shpalli reciprocitetin dhe kjo është baza e qëndrimit politik dhe e dyta ka të bëjë me sigurinë pas Banjskës. Së pari duhet luftuar për lobim dhe përmirësim të këtyre agjendave rajonale për mobilizimin e partnerëve për të luftuar kundër Serbisë, pastaj të hiqen masat por mos të hiqet dorë nga kërkesat sepse më pas mund të krijohen agjenda që kërkojnë vendosjen e reciprocitetit ose zgjidhjen e çështjeve dypalëshe brenda mekanizmave të tjerë ose vendosjen e mekanizmave të rinj”, tha Rashiti.
Siç thotë ai, në Kosovë nuk ka përparim pa koordinim me aleatët ndërkombëtarë.
“Të gjitha këto procese të zgjerimit të sovranitetit, reciprocitetit, bashkëpunimit rajonal, rritjes së prezencës dhe anëtarësimit të Kosovës në organizatat ndërkombëtare do të arrihen më mirë në bashkëpunim me aleatët ndërkombëtarë, nuk është perfekte, këto vende kanë agjenda të ndryshme, shpesh kanë agjenda kontradiktore, siç ne e kemi parë, ata e favorizojnë Serbinë në faza të caktuara, mirëpo qëllimi parësor i Kosovës është konsolidimi i shtetësisë nga brenda dhe jashtë, të cilin nuk do ta arrijmë pa faktorin ndërkombëtar, që mund të kuptohet sot apo pas dhjetë apo pesëmbëdhjetë vjet nuk ka zgjidhje tjetër”, vlerëson ai.
Në një deklaratë dërguar Zërit të Amerikës nga Qeveria e Kosovës, thuhet se “Kosova mbështet bashkëpunimin rajonal dhe thellimin e integrimit ekonomik përmes procesit të Berlinit, bazuar në parimet e barazisë, reciprocitetit, vlerave dhe rregullave të BE-së”.
“Në takimin e djeshëm me Presidenten e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, kryeministri Kurti shprehu përkushtimin e Qeverisë së Kosovës për marrëveshjet e reja në kuadër të këtij procesi dhe në të njëjtën kohë theksoi rëndësinë e zbatimit të plotë të katër marrëveshjeve. Marrëveshjet për mobilitetin e nënshkruar në Berlin dhe Tiranë”, thuhet në deklaratë.
Qeveria e Kosovës shton se është duke punuar për zhbllokimin e CEFTA-s si një mekanizëm i rëndësishëm në zbatimin e tregut të përbashkët rajonal, në mënyrë që të sigurohet përfaqësimi i drejtpërdrejtë dhe barazia e palëve.
Kryetari i Odës së Tregtisë dhe Industrisë, Skënder Krasniqi, mendon se Qeveria duhet të përfitojë nga kjo situatë që përveç heqjes së ndalimit për importin e mallrave nga Serbia, të rinegociojë marrëveshjen e saj me CEFTA, e cila është nënshkruar nga UNMIK-u me në emër të Kosovës në vitin 2006.
“Kosova është i vetmi vend që nënshkroi marrëveshjen CEFTA pa mbrojtur asnjë produkt, gjë që bëri që të rritet importi nga vendet tjera, por jo edhe eksporti i produkteve tona në vendet e CEFTAs, ky është një gabim i vazhdueshëm i kësaj dhe i të gjitha qeverive në Kosovë, e cila nuk rifilloi asnjëherë rinegocimin e marrëveshjes CEFTA dhe filloi të mbrojë produktet që kemi që janë konkurruese në treg”, theksoi ai.
Në Raportin për Klimën e Biznesit në Kosovë dhe Raportin për Progresin e Kosovës për vitin 2023, Departamenti i Shtetit kritikon ndalimin e importit të mallrave serbe, duke vlerësuar se është në kundërshtim me frymën e Marrëveshjes së Stabilizim Asociimit dhe se “shkaktoi konfuzion të madh te importuesit dhe pati ndikim negativ në kompanitë në pronësi të subjekteve të huaja në Kosovë, për shkak të ndërprerjeve në zinxhirin e furnizimit”.
