Bullgaria ka një rrugë të gjatë për të bërë në luftën për të çrrënjosur dhunën me bazë gjinore dhe atë në familje. Por çfarë e pengon progresin? DW foli me disa gra bullgare që po luftojnë për ndryshim.
Ekziston një stigmë në shoqërinë bullgare që lidhet me përmendjen e bashkëjetesës me një partner abuziv. Kjo është vetëm një nga arsyet pse ky vend i Evropës Lindore ka ende një problem të madh me dhunën me bazë gjinore dhe atë familjare.
Sipas organizatës Mobilizimi Feminist, deri më tani këtë vit në Bullgari janë vrarë 18 gra. Mobilizimi Feminist është vetëm një nga një sërë organizatash që punojnë për të luftuar dhunën me bazë gjinore në Bullgari. Ndër të tjera, organizohen disa herë në vit fushata informuese dhe demonstrata kundër dhunës ndaj grave me sloganin “Asnjë grua më shumë”.
Ky slogan u frymëzua nga lëvizja feministe e Amerikës Latine “Ni Una menos”, e cila filloi në Argjentinë. Emri i lëvizjes lidhet me frazën “Ni una muerta más” (në spanjisht: “Asnjë grua e vdekur më shumë”) e krijuar nga poetja dhe aktivistja meksikane Susana Chavez në vitin 1995 për të protestuar ndaj vrasjeve të grave në Ciudad Juarez.
(Lufta e grave kundër dhunës | Fotografi: Roberto Almeida Aveledo/ZUMA/picture alliance)
Kur vetë Chavez u vra në vitin 2011, fraza u bë simbol i rezistencës kundër dhunës ndaj grave. Slogani përdoret gjerësisht edhe në Bullgari tani dhe është i lidhur pazgjidhshmërisht me luftën kundër dhunës me bazë gjinore në vend.
Në verën e vitit 2023, për shembull, mijëra vetë dolën në rrugët e qyteteve anembanë Bullgarisë për të treguar mbështetjen e tyre për një vajzë 18-vjeçare që ishte sulmuar brutalisht nga ish-partneri i saj. Protestuesit në të gjithë vendin atë ditë brohoritën “Asnjë grua më shumë!”
Luftë për një botë pa dhunë
“Ka kaq shumë gra që kalojnë nëpër ferrin e dhunës, janë në rrezik, nuk mund të mbrojnë veten, dhe nuk mund të flasin ende. Ne duam që zëri i tyre të dëgjohet,” thotë Shirin Hodzheva, një nga gratë pas lëvizjes feministe.
Një tjetër është Dessislava Dimitrova. Si shumë gra të tjera në Bullgari, Dimitrova ka përjetuar dhunën në familje. “Nuk mund të qëndroja e heshtur duke ditur se çfarë kam kaluar dhe çfarë po kalojnë mijëra gra të tjera çdo ditë. Kështu, vendosa të jem një pjesëmarrëse aktive në luftën për ndryshim. Për t’u treguar sa më shumë grave që ato nuk janë vetëm: Ne jemi këtu dhe po luftojmë për një botë pa dhunë”, tha ajo për DW.
Rëndësia e ndryshimit të botëkuptimit arkaik
Nora Hristova është pjesë e “Emprove Foundation”, një organizatë që punon me gra që kanë qenë në marrëdhënie traumatike ose të dhunshme. Ajo iu bashkua grupit të fondacionit Women Survivors, ku gratë që kanë arritur të largohen nga marrëdhëniet e dhunshme ndihmojnë dhe mbështesin gratë e tjera në situata të ngjashme. Ajo e quan grupin “zemra e organizatës”.
Hristova thotë se është e rëndësishme që gratë të kenë një sistem mbështetës, veçanërisht në shoqërinë bullgare, ku pikëpamjet e shumicës së njerëzve për dhunën në familje janë të rrënjosura thellë në një sistem besimi arkaik për rolet gjinore në shoqëri.
(Protesta të grave bullgare kundër dhunës ndaj gruas | Fotografi: Alexandar Detev/DW)
Një studim i fundit tregoi se 48% e bullgarëve besojnë se “problemet brenda familjes duhet të trajtohen privatisht” dhe se 69% e tyre besojnë se ka forma të dhunës brenda njësisë familje që janë normalizuar në shoqërinë bullgare.
Sipas Nora Hristova, ka shumë rëndësi që kjo mendësi të ndryshojë. “Sa më shumë të rritet ndjeshmëria në nivel shoqëror, aq më e ulët do të jetë toleranca ndaj dhunës”, tha ajo për DW.
Nuk bëhet shumë për mbrojtjen e grave
Një pjesë e madhe e problemit për gratë në Bullgari është reagimi joadekuat i autoriteteve shtetërore në rastet e dhunës me bazë gjinore.
Në nëntor, Gjykata e Qarkut në Plovdiv vendosi që sulmuesi i 18-vjeçares Debora, rasti i së cilës shkaktoi protesta masive në vitin 2023, mund të dilte nga burgu duke paguar 6,000 leva (rreth 3,000 euro ose 3,200 dollarë) si kusht. Kjo është arsyeja pse shumë gra në Bullgari kanë frikë se sulmuesit e tyre nuk do të ndiqen penalisht, e lëre më të dënohen.
Një tjetër rast brutal që tronditi shoqërinë bullgare vitet e fundit ishte rasti i 33-vjeçares Evgeniya, e cila u vra nga i shoqi dhe trupi i së cilës u hodh në një valixhe. Vjehrri i saj ndihmoi djalin e tij me vrasjen dhe më pas gënjeu autoritetet dhe mediat për këtë. Edhe pse të dy burrat u dënuan me burgim të përjetshëm, dënimi ende nuk është finalizuar – tre vjet pas vrasjes së Evgeniya. Ndërkohë babai i vrasësit është liruar nga burgu dhe ndodhet në arrest shtëpie.
(Ka rëndësi për gratë që përjetojnë dhunë të kenë institucione që i mbështesin | Fotografi: Emprove Stiftung)
Nuk janë të prekura vetëm gratë
Vitin e kaluar, parlamenti bullgar miratoi një ndryshim në Ligjin për Mbrojtjen nga Dhuna në Familje, duke e bërë të dënueshme dhunën në familje në rastet kur dhunuesi dhe viktima janë “në një marrëdhënie intime”, gjë që nuk ishte rasti më parë.
Hap i mirëpritur, po ka disa probleme me përkufizimin ligjor. Për shembull, një marrëdhënie konsiderohet “intime” vetëm nëse ekziston më shumë se 60 ditë. Një problem tjetër është se marrëdhënia duhet të jetë midis burrit dhe gruas. Me fjalë të tjera, anëtarët e komunitetit LGBTQ+ nuk mbrohen aspak nga amendamenti.
Në të vërtetë, qëndrimi i vazhdueshëm armiqësor dhe diskriminues i Bullgarisë ndaj komunitetit LGBTQ+ është pjesë e asaj që qeveria ka refuzuar të nënshkruajë Konventën e Stambollit, traktatin e Këshillit të Evropës që kundërshton dhunën ndaj grave.
Parandalimi si mënyrë për të ecur përpara
Nën dritën e këtyre problemeve, parandalimi është një nga çështjet më të rëndësishme që trajtohen nga organizata si “Mobilizimi Feminist” dhe “Përmirësimi”.
Nora Hristova flet për një nga fushatat e fundit, e cila synon të rrisë ndërgjegjësimin për shenjat e para të një marrëdhënieje toksike: “Kur një grua është në një marrëdhënie të tillë, ajo shumë shpesh nuk i njeh shenjat e para të dhunës. Nëse vëren një sinjal si flamur i kuq, kjo fjalë për fjalë mund të shpëtojë një jetë”, thotë ajo.
Shirin Hodzheva beson se çelësi i parandalimit të vërtetë është ndryshimi në arsim: “Për çdo ditë që nuk bëjmë biseda, nuk dëgjojmë njëri-tjetrin, nuk edukojmë njëri-tjetrin, nuk njihen klasat (të ofruara me mjetet e përshtatshme për moshën) me edukimin seksual dhe njohjen e stereotipeve, diskriminimin dhe dhunën, ne shtyjmë fillimin e zgjidhjes së problemit”, thekson ajo.
Sipas Hristova-s, një pjesë e rëndësishme e kësaj është të kemi parasysh se si trajtohet problemi i dhunës me bazë gjinore në shoqëri dhe terminologjia që përdoret. Kjo është arsyeja pse Emprove nuk flet për “viktima të dhunës në familje”, por për “gratë e mbijetuara”. /DW
