Shkencëtarët në Korenë e Jugut kanë shpallur një rekord të ri botëror për kohëzgjatjen e mbajtjes së temperaturave prej 100 milionë gradë Celsius – shtatë herë më të nxehta se bërthama e diellit – gjatë një eksperimenti të shkrirjes bërthamore, në atë që ata thonë se është një hap i rëndësishëm përpara për këtë ambicie futuriste për teknologjinë e energjisë, shkruan CNN.
Shkrirja bërthamore kërkon të përsërisë reagimin që bën diellin dhe yjet e tjerë të shkëlqejnë, duke shkrirë së bashku dy atome për të çliruar sasi të mëdha energjie. Shpesh i referuar si grali i shenjtë i zgjidhjeve klimatike, shkrirja ka potencialin të sigurojë energji të pakufishme pa ndotjen e karbonit që ngroh planetin. Por zotërimi i procesit në Tokë është jashtëzakonisht sfidues.
Mënyra më e zakonshme për të arritur energjinë e shkrirjes përfshin një reaktor në formë donuti të quajtur tokamak në të cilin variantet e hidrogjenit nxehen në temperatura jashtëzakonisht të larta për të krijuar një plazmë.
Shkencëtarët në Korenë e Jugut kanë arritur një moment historik në fushën e shkrirjes bërthamore. Reaktori KSTAR, i njohur si “Dielli Artificial i Koresë”, ka mbajtur me sukses një plazmë në temperaturën prej 100 milionë gradë Celsius për 48 sekonda, duke tejkaluar rekordin e mëparshëm prej 30 sekondash të vendosur në vitin 2021.
Kjo arritje është një hap i rëndësishëm drejt shfrytëzimit të energjisë së pastër dhe pothuajse të pakufizuar që ofron shkrirja bërthamore. Procesi i shkrirjes bërthamore, i cili fuqizon yjet si Dielli, përfshin bashkimin e atomeve të lehta për të krijuar atome më të rënda, duke çliruar sasi të mëdha energjie. Përsëritja e këtij procesi në Tokë kërkon temperatura dhe presione ekstreme. Ndërsa arritja e temperaturave të larta është e mundur, sfida kryesore qëndron në mbajtjen e plazmës së mbinxehur të qëndrueshme për një kohë të gjatë.
Evolucioni njerëzor – Si do të duken njerëzit pas 50,000 vitesh?
Reaktori KSTAR është një pajisje kërkimore e tipit tokamak, një strukturë në formë donuti që përdor fusha të fuqishme magnetike për të kufizuar dhe kontrolluar plazmën. Plazma, gjendja e katërt e materies, formohet kur një gaz nxehet aq shumë sa që elektronet ndahen nga atomet, dhe është thelbësore për procesin e shkrirjes. Për të arritur shkrirjen e suksesshme bërthamore, plazma duhet të arrijë temperatura tepër të larta – të paktën 100 milionë gradë Celsius, që është rreth shtatë herë më e nxehtë se bërthama e Diellit.
Shkencëtarët koreano-jugorë synojnë të mbajnë këto temperatura për periudha edhe më të gjata, me qëllim arritjen e 300 sekondave deri në vitin 2026. Ky progres do të ishte një hap i madh drejt realizimit të reaktorëve të shkrirjes bërthamore si burime të qëndrueshme dhe të pastra të energjisë në të ardhmen.
Temperatura e lartë dhe plazmat me densitet të lartë, në të cilat reaksionet mund të ndodhin për kohëzgjatje të gjata, janë jetike për të ardhmen e reaktorëve të shkrirjes bërthamore, tha Si-Woo Yoon, drejtor i Qendrës Kërkimore KSTAR në Institutin Korean të Energjisë së Fusionit (KFE), i cili arriti rekordin e ri.
Mbajtja e këtyre temperaturave të larta “nuk ka qenë e lehtë për t’u demonstruar për shkak të natyrës së paqëndrueshme të plazmës me temperaturë të lartë”, tha ai për CNN, prandaj ky rekord i fundit është kaq domethënës.
Ky njoftim i shton një sërë përparimesh të tjera të shkrirjes bërthamore.
Në vitin 2022, shkencëtarët në Instalimin Kombëtar të Ndezjes së Laboratorit Kombëtar Lawrence Livermore në Shtetet e Bashkuara, bënë histori duke përfunduar me sukses një reaksion të shkrirjes bërthamore, i cili prodhoi më shumë energji sesa u përdor për të fuqizuar eksperimentin.
Fillimvitin që shkoi shkencëtarët pranë qytetit anglez të Oksfordit njoftuan se kishin vendosur një rekord për prodhimin e më shumë energjisë se kurrë më parë në një reaksion shkrirjeje. Ata prodhuan 69 megaxhaule energji të shkrirjes për pesë sekonda, afërsisht të mjaftueshme për të ushqyer 12,000 shtëpi për të njëjtën kohë.
