Irani dhe Shtetet e Bashkuara do të fillojnë bisedimet për të arritur një marrëveshje të re bërthamore të shtunën.
Kjo vjen pas kërcënimit të Presidentit Trump për sulme ushtarake dhe përgjigjes së Teheranit se çdo sulm ndaj tij do të tërhiqte SHBA-në në një konflikt më të gjerë në Lindjen e Mesme.
Takimi, që do të mbahet në Oman, mund të jetë i pari me bisedime të drejtpërdrejta midis zyrtarëve iranianë dhe amerikanë në një dekadë, megjithëse Irani këmbëngul se ato do të jenë indirekte – me ndërmjetës të të dyja kombeve.
Një delegacion iranian i kryesuar nga Ministri i Jashtëm Abbas Araghchi mbërriti në kryeqytetin e Omanit, Muscat, të shtunën në mëngjes, njoftoi agjencia shtetërore e lajmeve iraniane IRNA.
Presidenti Donald Trump i ka dhënë Iranit një afat prej dy muajsh për të pranuar një marrëveshje që do të çonte në zvogëlimin e gjurmës së tij bërthamore ose eliminimin e programit të tij krejtësisht.
“Unë dua që ata të mos kenë një armë bërthamore. Unë dua që Irani të jetë një vend i mrekullueshëm, i lumtur, por ata nuk mund të kenë një armë bërthamore,” tha Trump në bordin e Air Force One në rrugën e tij për në Florida të premten mbrëma.
Bisedimet vijnë pasi Republika Islamike ka parë dobësimin e dukshëm të projeksionit të fuqisë së saj rajonale gjatë 18 muajve të fundit nga sulmet izraelite ndaj përfaqësuesve të saj, përmbysja e Bashar al-Asad në Siri dhe sulmet e paprecedentë brenda kufijve të saj.
Trump tha se sulmet ushtarake janë të mundshme kundër Iranit nëse nuk arrihet një marrëveshje e re bërthamore.
“Nëse kërkon ushtri, ne do të kemi ushtri”, tha Trump të mërkurën. “Izraeli padyshim do të përfshihet shumë në këtë. Ata do të jenë udhëheqësit e këtij sulmi.”
Por Irani ka refuzuar vazhdimisht të negociojë nën presion. Sipas agjencisë gjysmë shtetërore të lajmeve Tasnim, ajo përcaktoi “vijat e saj të kuqe” për bisedimet të premten, duke përfshirë gjuhën “kërcënuese”, “kërkesat e tepërta” në lidhje me programin bërthamor të Iranit dhe industrinë e mbrojtjes së Iranit, duke iu referuar programit të raketave balistike të Teheranit, të cilin aleatët e Lindjes së Mesme të Shteteve të Bashkuara e shohin si kërcënim për sigurinë e tyre.
Pjesëmarrja e të dërguarit të administratës Trump për Lindjen e Mesme, Steve ëitkoff në bisedime do të shtojë një dosje tjetër në grupin e çështjeve komplekse dhe të pazgjidhshme në portofolin e tij në zgjerim dhe do të ndjekë një takim ballë për ballë me presidentin rus Vladimir Putin mbi Ukrainën në Shën Petersburg të premten.
Ndërsa axhenda e saktë për bisedimet mbetet e paqartë, presidenti është zotuar të sigurojë një marrëveshje “më të fortë” sesa marrëveshja bërthamore e vitit 2015 e ndërmjetësuar nga administrata Obama, e cila kishte për qëllim të frenonte programin bërthamor të Iranit.
Trump u tërhoq nga marrëveshja në vitin 2018, duke e quajtur atë një marrëveshje “katastrofike” që i dha para një regjimi që sponsorizoi terrorizmin.
Trump dëshiron të arrijë një marrëveshje që do të pengojë Iranin të ndërtojë një armë bërthamore, por nuk ka specifikuar se si do të ishte ndryshe nga marrëveshja e mëparshme, e njohur si Plani i Përbashkët Gjithëpërfshirës i Veprimit, ose JCPOA.
Kjo marrëveshje synonte të kufizonte programin bërthamor të Iranit në këmbim të heqjes së sanksioneve perëndimore.
Zyrtarët amerikanë kanë lënë të kuptohet se mund ta shtyjnë Iranin të çmontojë plotësisht programin e tij bërthamor, duke përfshirë komponentin e tij të energjisë civile, të cilin Teherani e ka sipas një traktati bërthamor të OKB-së.
Zyrtarët iranianë, megjithatë, e kanë hedhur poshtë atë propozim si jo-fillestar, duke akuzuar SHBA-në se e përdorin atë si një pretekst për të dobësuar dhe përmbysur përfundimisht Republikën Islamike.
Ekspertët thonë se Teherani e sheh programin e tij bërthamor si burimin më të madh të levave dhe braktisja e tij do ta linte vendin të ekspozuar rrezikshëm.
Por administrata thotë gjithashtu se nuk po shikon vetëm një marrëveshje të mundshme bërthamore: Ajo gjithashtu dëshiron të angazhojë Iranin në një gamë të gjerë çështjesh, tha një zyrtar i lartë i administratës.
Takimi të shtunën do të testojë nëse Irani është i gatshëm të ketë diskutime të nivelit të lartë, që mund të çojë në negociata mbi programin bërthamor të Iranit, programin e raketave balistike dhe mbështetje për përfaqësuesit në rajon, tha zyrtari.
“Irani do të ishte i etur të hidhej përsëri në diçka si JCPOA, kështu që pyetja është: a janë ata të gatshëm të vendosin ndonjë gjë tjetër në tryezë?” tha zyrtari.
Ndërsa Trump po kërcënon perspektivën e luftës si pasojë e bisedimeve të dështuara, zyrtarë të tjerë amerikanë kanë pasur një ton shumë më pak luftarak.
ëitkoff theksoi në fund të muajit të kaluar se një zgjidhje diplomatike është e arritshme.
Në një intervistë me Tucker Carlson, ai mbrojti forcën ushtarake të SHBA-së dhe shpalosi dobësitë e Iranit, por shpejtoi të sqaronte: “Ky nuk është një kërcënim”.
“Nëse iranianët e dëgjojnë ndonjëherë këtë transmetim, nuk po kërcënoj unë. Është presidenti që e ka atë autoritet,” tha ai.
Një ish-zyrtar amerikan tha se bisedimet mund të jenë një pikënisje për të dyja palët për të diskutuar nëse negociatat e mëtejshme janë madje të mundshme.
“E shtuna në rastin më të mirë është një stërvitje për shtrimin e tryezës, për të përcaktuar nëse një marrëveshje është madje e mundur”, tha një ish-zyrtar amerikan që ka negociuar me Iranin për çështjet bërthamore.
“Unë dyshoj se Irani do të pretendojë të demonstrojë fleksibilitet pasi djalli është në detaje në bisedimet bërthamore dhe detajet nuk ka gjasa të trajtohen në këtë episod hapës,” tha ish-zyrtari.
Për momentin nuk është një negociatë, paralajmëroi zëdhënësja e Departamentit të Shtetit Tammy Bruce, por një takim me një qëllim specifik./Euronews Albania
