Procesi i dialogut mes Kosovës dhe Serbisë në Bruksel, dikur i shitur si ura drejt normalizimit dhe integrimit euroatlantik, sot ngjan më shumë si një teatër diplomatik sesa një rrugëtim i vërtetë drejt pajtimit. Në vend të progresit, kemi parë vite me radhë takime sterile, premtime të pambajtura dhe një zvarritje të qëllimshme që po e kthen këtë proces në simbol të dështimit ndërkombëtar në Ballkanin Perëndimor.
Zërat kritikë janë shtuar, por ai i ekspertit amerikan për Ballkanin, Daniel Serwer, ka jehuar me një qartësi tronditëse. “Cili dialog Kosovë–Serbi?”, pyet Serwer, duke nënvizuar se nuk ka pasur përmbajtje reale në këtë proces për muaj të tërë – madje, vite. Dhe kjo nuk është thjesht mungesë takimesh; është mungesë vullneti, mungesë sinqeriteti dhe, për më tepër, mungesë drejtësie në qasjen e ndërmjetësve.
Serwer vë gishtin në plagën që shumë e kanë ndjerë, por pak e kanë thënë me zë të lartë: Perëndimi, veçanërisht Bashkimi Evropian, po mban qëndrim më të ashpër ndaj Prishtinës sesa ndaj Beogradit. Ky standard i dyfishtë nuk është thjesht i padrejtë – është i rrezikshëm. Ai nxit frustrim në Kosovë dhe u jep zemër narrativave nacionaliste në Serbi, duke e minuar çdo përpjekje për një marrëveshje të drejtë e të qëndrueshme.
Në vend që të jetë një forum për marrëveshje të qarta dhe të zbatueshme, dialogu është shndërruar në një mjet për menaxhimin e status quo-së. Marrëveshjet nuk zbatohen, afatet nuk respektohen dhe askush nuk mban përgjegjësi. Ndërkohë, qytetarët e Kosovës dhe Serbisë mbeten peng të këtij procesi të stërzgjatur dhe jofunksional.
Serwer shkon më tej, duke theksuar mungesën e angazhimit strategjik të Shteteve të Bashkuara. Në një rajon ku SHBA-të kanë luajtur rol kyç në paqen dhe stabilitetin e pasluftës, tërheqja relative e tyre nga procesi i dialogut ka krijuar një boshllëk që BE nuk ka arritur ta mbushë. Diplomacia evropiane duket e lodhur, pa vizion dhe shpeshherë e kapur nga interesat e brendshme të disa anëtarëve të saj.
Ajo që mbetet është një proces që ekziston më shumë për të mos u shpallur i vdekur, sesa për të prodhuar rezultate. Dhe ndërkohë që BE kërkon zbatim të marrëveshjeve pa kushte, as Beogradi nuk penalizohet për moszbatim, as Prishtina nuk mbështetet për qëndrimet e saj parimore.
Nëse ka ende një rrugëdalje nga kjo situatë, ajo nuk qëndron te formalitetet e Brukselit, por te ripërcaktimi i qëllimeve dhe rolit të aktorëve ndërkombëtarë. Siç thotë Serwer, njohja e ndërsjellë dhe shkëmbimi i ambasadorëve duhet të jetë objektivi themelor dhe i pashmangshëm. Vetëm pas këtij hapi, mund të flasim për normalizim real.
Nëse kjo nuk ndodh, atëherë dialogu nuk është gjë tjetër veçse një fasadë – një dështim i diplomacisë moderne përballë realpolitikës së vjetër të Ballkanit. Dhe për këtë, përgjegjësia bie mbi të gjitha palët – vendore dhe ndërkombëtare.
