Procesi i integrimit evropian të Shqipërisë ka shënuar një përshpejtim të ndjeshëm gjatë vitit 2025, me hapjen e gjashtë grupeve të negociatave brenda pak më shumë se një viti. Megjithatë, faza e ardhshme e këtij procesi konsiderohet vendimtare dhe lidhet drejtpërdrejt me zbatimin e reformave thelbësore, të cilat do t’i hapnin rrugë marrjes së Raportit të Vlerësimit të Përkohshëm të Standardeve (IBAR).
Analistët vlerësojnë se fokusi kryesor i Shqipërisë tani duhet të jetë përmbushja e standardeve të ndërmjetme në Grupin 1 të negociatave, i njohur si “Bazat”. Ky grup përfshin fusha kyçe si sundimi i ligjit, funksionimi i gjyqësorit, lufta kundër korrupsionit, të drejtat themelore, reforma e administratës publike dhe kriteret ekonomike. Pa një IBAR pozitiv, Shqipëria nuk mund të mbyllë asnjë kapitull negociues.
Fjona Merkaj, oficere projekti në Forumin Liberal Evropian, thekson se faza aktuale kërkon më shumë sesa miratim ligjesh. Sipas saj, Bashkimi Evropian pret rezultate konkrete dhe të qëndrueshme në praktikë, veçanërisht në Kapitujt 23 dhe 24, që lidhen me drejtësinë, sigurinë dhe luftën kundër korrupsionit. Paralelisht, një tjetër prioritet mbetet harmonizimi i legjislacionit kombëtar me acquis të BE-së në të gjitha grupet e negociatave.
Në raportin e tij vjetor për vitin 2025, Komisioni Evropian vlerësoi përparimin e Shqipërisë në reformën në drejtësi, luftën kundër krimit të organizuar dhe angazhimin politik për integrimin evropian. Megjithatë, raporti nënvizon edhe sfida të vazhdueshme, si polarizimi politik, korrupsioni dhe dobësitë në administratën publike, duke theksuar nevojën për forcimin e institucioneve demokratike dhe strukturave kundër korrupsionit, përfshirë SPAK-un.
Sa i përket afateve, mbetet e paqartë nëse Shqipëria do të arrijë të përmbyllë negociatat e anëtarësimit deri në fund të vitit 2027 dhe të bëhet anëtare e BE-së deri në vitin 2030, siç synojnë autoritetet shqiptare. Gjergji Vurmo, themelues i Elevate Consulting Albania dhe anëtar i BiEPAG, vlerëson se qeveria synon mbylljen e përkohshme të grupit të parë të kapitujve në gjysmën e parë të vitit 2026, çka nënkupton se IBAR-i duhet të merret deri në fund të vitit 2025 ose në fillim të vitit 2026.
Sipas metodologjisë së rishikuar të zgjerimit të BE-së, IBAR-i është një pikë kthese vendimtare, siç u dëshmua edhe nga rasti i Malit të Zi, i cili në vitin 2024 u bë vendi i parë kandidat që mori këtë raport dhe më pas nisi mbylljen e kapitujve negociues. Edhe për Shqipërinë, një IBAR pozitiv do të shënonte kalimin nga faza e hapjes së kapitujve në atë të mbylljes së tyre.
Ekspertët bien dakord se fundi i vitit 2026 shihet si afati më i hershëm realist për marrjen e një IBAR-i pozitiv, duke e cilësuar këtë objektiv si ambicioz, por të arritshëm, nëse reformat zbatohen me ritëm të qëndrueshëm dhe vullnet politik të vazhdueshëm.
