Në një botë ku frika nga armët bërthamore mbetet një kërcënim i heshtur, historia e Mordechai Vanunu-t është një kujtesë e fuqishme për çmimin e së vërtetës.
Ish-teknik në qendrën bërthamore të Dimonës në shkretëtirën Negev, Vanunu nuk ishte një politikan apo aktivist i njohur – por një njeri i zakonshëm që vendosi të fliste kur të tjerët heshtnin.
Në vitin 1986, ai tronditi botën duke zbuluar për gazetën britanike Sunday Times se Izraeli kishte ndërtuar fshehurazi një arsenal të fuqishëm bërthamor.
Fotot që ai kishte marrë fshehurazi brenda objektit të sigurisë së lartë zbuluan një realitet që shumë e kishin dyshuar, por askush nuk e kishte provuar: Dimona nuk ishte një fabrikë tekstilesh, por një qendër për prodhimin e armëve bërthamore.
Por çmimi për këtë zbulesë ishte i rëndë. Vanunu u rrëmbye nga agjentët e Mossad-it në Romë, përmes një operacioni të koduar si “kurthi i mjaltit”, dhe u kthye fshehurazi në Izrael.
Atje u gjykua për tradhti dhe spiunazh dhe kaloi 18 vite në burg, shumicën në izolim të plotë.
Edhe pas lirimit në vitin 2004, ai mbetet i kufizuar – nuk lejohet të largohet nga Izraeli, të flasë me të huaj apo të përdorë internetin lirshëm. Megjithatë, ai nuk është penduar.
“Unë thjesht doja t’i tregoja botës çfarë po ndodhte. Vendimi është i tyre,” tha ai në një intervistë për BBC.
Për disa, ai është një tradhtar. Për të tjerë, një hero i paqes. Por mbi të gjitha, Mordechai Vanunu është një simbol i guximit njerëzor për të sfiduar heshtjen, për të folur kur është më e rrezikshme – dhe për të besuar se e vërteta, sado e rëndë, meriton të dalë në dritë.
Në një kohë kur bota është e përqendruar në programin bërthamor të Iranit, historia e Vanunu-t na kujton se transparenca nuk është luks – por domosdoshmëri për sigurinë globale.
