Vetëm nëntë nga 27 shtetet anëtare të Bashkimit Evropian do të jenë në gjendje të kenë hapësirë të mjaftueshme për të akomoduar investimet e nevojshme për të arritur objektivat klimatike të bllokut pas futjes së rregullave fiskale të reformuara.
Gjetjet, të publikuara të premten nga Fondacioni i Ekonomisë së Re, një institut britanik i mendimit, ilustrojnë një enigmë të gjatë të Marrëveshjes së Gjelbër Evropiane: si të çlirohen miliardat e kërkuara për të dekarbonizuar të gjithë ekonominë, duke respektuar njëkohësisht kufijtë ligjërisht të detyrueshëm për deficiti buxhetor dhe borxhi i qeverisë.
Rruga për të gjetur atë ekuilibër duket se është një privilegj i rezervuar vetëm për disa vende të caktuara, tregon studimi.
Danimarka, Irlanda, Letonia dhe Suedia do të jenë të vetmet vende të BE-së me hapësirën fiskale të nevojshme për të arritur objektivin gjithëpërfshirës klimatik të bllokut dhe për të respektuar plotësisht kushtet e Marrëveshjes së Parisit, ndërsa Bullgaria, Estonia, Lituania, Luksemburgu dhe Sllovenia do të arrijnë pjesërisht të përmbushin objektivat klimatike.
Objektivat klimatike nuk do të përmbushen nga ekonomitë më të mëdha evropiane, si Franca, Italia, Spanja dhe Holanda, mjerisht kanë financa të pamjaftueshme për të përmbushur axhendën e klimës në kohë.
Sipas Marrëveshjes së Gjelbër, BE-ja ka vendosur një objektiv të detyrueshëm për uljen e emetimeve të gazeve serrë me 55% përpara fundit të dekadës, një ambicie që vlerësohet të kërkojë 520 miliardë euro investime shtesë në baza vjetore.
Fondacioni New Economics përdor shifrën prej 520 miliardë eurosh si bazë për vlerësimet e tij, por gjithashtu merr në konsideratë investime shtesë për infrastrukturën sociale dhe tranzicionin dixhital, të cilat së bashku do të përfaqësonin 2.3% të produktit të brendshëm bruto (PBB) të BE-së.
Raporti më pas hedh një vështrim më të afërt në rregullat fiskale të BE-së, të cilat mandatojnë të gjitha vendet anëtare të mbajnë deficitin e tyre buxhetor nën 3% dhe borxhin e tyre të qeverisë nën 60% në raport me PBB-në.
Këto pragje, të cilat datojnë nga fundi i viteve 1990, aktualisht janë tejkaluar nga një numër i madh vendesh pas viteve të shpenzimeve të mëdha për të zbutur efektet më të këqija të pandemisë COVID-19, pushtimin rus të Ukrainës, inflacionin në rritje dhe çmimet rekord të energjisë.
Komisioni Evropian prezantoi këtë javë propozimin e tij të shumëpritur për të reformuar rregullat, bazuar në planet strukturore afatmesme që çdo kryeqytet do të negociojë me Brukselin për të pastruar gradualisht financat e tyre publike. Rishikimi ka për qëllim t’u sigurojë qeverive pronësi dhe fleksibilitet më të madh, por propozimi i fundit prezanton një sërë standardesh të detyrueshme për të siguruar që nivelet e borxhit të jenë dukshëm më të ulëta në fund të planit katër-vjeçar, pavarësisht nga rrethanat specifike të një vendi.
Sipas analizës së Fondacionit të New Economics, as rregullat aktuale dhe as reforma e propozuar nuk do të jenë të mjaftueshme për të injektuar oksigjen të mjaftueshëm për investimet klimatike, duke lënë shumicën e shteteve anëtare në një shtrëngim për të pajtuar Marrëveshjen e Gjelbër me mbikëqyrjen fiskale.
Në fakt, pesë vende – Austria, Qiproja, Republika Çeke, Malta dhe, më e rëndësishmja, Gjermania – do të përpiqen të mbledhin nivelet minimale të investimeve të gjelbra dhe të qëndrojnë nën kufirin e deficitit.
Ndërkohë, 13 vendet e mbetura anëtare, që përfaqësojnë 50% të PBB-së së bllokut, thjesht do të dështojnë të arrijnë një ekuilibër midis klimës dhe detyrave fiskale. Edhe shtete si Polonia, Rumania dhe Sllovakia, nivelet e borxhit të të cilëve janë tashmë nën nivelin 60%, do të dështojnë sepse modelet e tyre ekonomike me intensitet karboni kërkojnë mbështetje financiare edhe më të madhe për t’u transformuar.
“Këto qeveri do të duhet të zgjedhin midis shkurtimit të shpenzimeve publike, rritjes së taksave ose investimeve të pamjaftueshme të gjelbërta”, tha për Euronews Sebastian Mang, bashkëautor i raportit.
