Kosova ka pësuar një goditje të rëndë financiare dhe zhvillimore, me rreth 613.4 milionë euro në projekte të pezulluara ose të shtyra për një afat të pacaktuar, si pasojë e masave ndëshkuese të vendosura nga Bashkimi Evropian. Këtë konstatim e ka bërë Instituti GAP në raportin e tij të ri, i cili pasqyron ndikimin financiar të këtyre masave mbi vendin.
Brenda kësaj shume të konsiderueshme, 7.1 milionë euro janë humbur tërësisht për shkak të kalimit të afateve të lejuara për nisjen e procedurave për projekte të caktuara.
Pezullimi i Bashkëpunimit dhe Fondeve
Raporti i GAP-it thekson se si pasojë e masave, puna e organeve në kuadër të Marrëveshjes së Stabilizim-Asociimit (MSA) është ndërprerë deri në maj të vitit 2025. Gjithashtu, fondet për Kosovën në kuadër të Instrumentit të Para-Anëtarësimit (IPA) janë pezulluar, dhe propozimet e Kosovës në Kornizën e Investimeve për Ballkanin Perëndimor (WBIF) nuk po shqyrtohen nga Bordi i WBIF.
Për më tepër, Kosova është përjashtuar nga ngjarjet e nivelit të lartë të BE-së, me përjashtim të atyre që lidhen me situatën në veri të vendit dhe integrimin rajonal të Ballkanit Perëndimor. Për heqjen e këtyre masave nevojitet një konsensus i plotë i vendeve anëtare të BE-së, por deri më tani nuk është marrë asnjë vendim i tillë.
Sektorët më të Goditur
Sipas GAP-it, sektorët më të prekur nga këto masa janë:
Mjedisi: me 350.7 milionë euro
Energjia: me 114.4 milionë euro
Digjitalizimi: me rreth 57 milionë euro
Kultura: me 15 milionë euro
Nga shuma totale e ndikuar, rreth 218 milionë euro janë projekte në kuadër të IPA (IPA II dhe IPA III), ndërsa rreth 395.5 milionë euro janë projekte në kuadër të WBIF. Realizimi i këtyre projekteve ishte parashikuar të financohej përmes granteve dhe kredive, me një kontribut prej rreth 421 milionë euro nga Bashkimi Evropian, afërsisht 162 milionë euro nga institucionet financiare ndërkombëtare, dhe vetëfinancim në vlerën prej 31 milionë euro.
Pasojat e Vonesave dhe Humbejeve
Këto vonesa në fillimin e zbatimit të projekteve nënkuptojnë shtyrje ose humbje të mundësive thelbësore për rritje ekonomike, zhvillim social dhe përmirësim të mirëqenies së qytetarëve të Kosovës. Përveç kësaj, ato ndikojnë negativisht në perspektivën e vendit për integrim evropian.
Qëllimi i raportit të GAP-it është të ofrojë një pasqyrë të qartë të mbështetjes financiare që Kosova ka marrë historikisht nga BE-ja dhe të analizojë ndikimin konkret të masave ndëshkuese, duke evidentuar humbjet dhe pasojat zhvillimore që kanë rezultuar nga pezullimi i projekteve dhe fondeve të BE-së.
Këto masa, të vendosura nga qershori i vitit 2023, kanë ndikuar ndjeshëm në marrëdhëniet dypalëshe ndërmjet Kosovës dhe Bashkimit Evropian, duke vënë në pikëpyetje avancimin e vendit në procesin integrues.
