Më shumë se tre shekuj pas fundosjes së tij tragjike në vitin 1708 nga forcat britanike, misteri rreth identitetit të galeonit spanjoll “San José” duket se ka marrë fund. Një zbulim i jashtëzakonshëm i monedhave ari në thellësitë e Oqeanit Atlantik, në brigjet e Kolumbisë, ka ofruar dëshminë përfundimtare për identifikimin e këtij thesari të humbur detar. Kjo arritje shënon një moment kyç në arkeologjinë detare, duke nënvizuar rolin jetik të monedhave si shënues kronologjikë.
Anija “San José”, një galeon i madh lufte dhe tregtie që lundronte në shekujt XV-XVII, ishte pjesë e Flotës “Tierra Firme”, e cila mbante monopolin e transportit të pasurive mbretërore mes Amerikës së Jugut dhe Gadishullit Iberik. Kjo flotë, një arterie jetësore për Monarkinë Hispanike, transportonte ngarkesa të çmuara për shekuj me radhë. Fundosja e saj në vitin 1708 ishte një goditje e rëndë për kurorën spanjolle dhe një mister i thellë për historinë detare.
Mbetjet e anijes u zbuluan fillimisht nga qeveria kolumbiane në vitin 2015. Por vetëm së fundmi, një ekip studiuesish dhe oficerësh marine, të udhëhequr nga arkeologia Daniela Vargas Ariza, arriti të kapte imazhe me rezolucion të lartë të monedhave të shpërndara në fundin e detit. Përmes përdorimit të një mjeti nënujor të operuar në distancë pa ekuipazh, dhe me anë të rindërtimit të një modeli 3D, studiuesit mundën të analizojnë në detaje sipërfaqet e monedhave.
Analiza e thelluar, e publikuar në revistën prestigjioze Antiquity, zbuloi se monedhat ishin prerë në vitin 1707 në Lima, Peru. Kjo dëshmi kronologjike përputhet në mënyrë perfekte me vitin e fundosjes së anijes, duke shërbyer si “dëshmi e pakundërshtueshme” për identifikimin e “San José”.
Vargas Ariza thekson se “monedhat janë objekte thelbësore për datimin dhe kuptimin e kulturës materiale, veçanërisht në kontekstet e anijeve të fundosura.” Ato, si “depozitë e paçmueshme e informacionit historik,” ofrojnë pasqyrime të qarta mbi ngjarjet e lidhura me flotën. Këto monedha “të prera me dorë dhe me formë të parregullt”, ishin për më shumë se dy shekuj “valuta kryesore në Amerikë”.
Më tej, simbolet e gjetura në monedha lidhen me kurorat e Kastiljes dhe Leonit, mbretëri spanjolle të rëndësishme që bashkuan Spanjën. Nga ana tjetër, ato shfaqin ikonografi të lidhur me figurën mitologjike të Herkulit dhe Monedhën e Limës, detaje këto që përputhen me burimet historike të dërgesës së thesarit nga Peruja në 1707, kohë kur “San José” gjeti fundin e saj.
“Ky grup dëshmish vërteton identifikimin e rrënojave si Galeoni San José, një hipotezë që është shtruar që nga zbulimi i saj fillestar në vitin 2015,” përfunduan studiuesit. Ky zbulim thekson se, ngjashëm me shtresat e qeramikës në gërmimet arkeologjike, monedhat shërbejnë si dëshmi të besueshme të një momenti dhe kulture specifike në kohë.
Gjetja e “San José” nuk është thjesht një hap i madh për arkeologjinë detare kolumbiane, por gjithashtu një burim i çmuar informacioni për studimin e marrëdhënieve tregtare dhe politike të epokës koloniale. Ajo demonstron potencialin e madh të teknologjisë moderne në zbulimin dhe interpretimin e sekreteve të fundosura në thellësitë e oqeanit, duke na afruar më shumë me të kaluarën tonë të pasur.
