Më 1 tetor 1997, rrugët e Prishtinës u mbushën me mijëra studentë dhe profesorë të Universitetit të Prishtinës, të cilët kërkonin të drejtën e tyre themelore: rikthimin në objektet universitare nga të cilat ishin dëbuar në fillim të viteve ’90. Kjo protestë, e organizuar nga Lëvizja Studentore, mbetet një nga ngjarjet më të rëndësishme të rezistencës paqësore në Kosovë dhe një akt që i dha shpirt platformës për çlirim e shtet të pavarur.
Në fillim të dekadës së fundit të shekullit XX, regjimi i Slobodan Millosheviqit vendosi masa të dhunshme në Kosovë, duke dëbuar me forcë studentët dhe profesorët shqiptarë nga Universiteti i Prishtinës. Objektet universitare u uzurpuan, ndërsa planprogrami serb u imponua në mënyrë të dhunshme. Mësimi në gjuhën shqipe u shty nëpër shtëpi private, duke krijuar një sistem paralel arsimor, por edhe një ndjenjë të thellë padrejtësie dhe izolimi.
Kjo gjendje e rëndë ishte një nga arsyet kryesore që nxiti Lëvizjen Studentore të mobilizonte rininë universitare për veprim të organizuar.
Protesta e 1 tetorit u zhvillua me moton “Duam të kthehemi në universitet”. Në ballë të saj qëndruan liderët e Lëvizjes Studentore – Bujar Dugolli, Muhamet Mavraj, Driton Lajçi dhe Albin Kurti, së bashku me rektorin e atëhershëm të Universitetit të Prishtinës, prof. Ejup Statovci.
Marshi studentor ishte krejtësisht paqësor, mirëpo u përball me dhunë brutale nga policia serbe, e cila ndërhyri për të shpërndarë demonstruesit. Pamjet e studentëve të rrahur dhe të ndjekur nga policia u përhapën shpejt, duke tërhequr vëmendjen e opinionit ndërkombëtar mbi gjendjen dramatike në Kosovë.
Kjo protestë nuk ishte vetëm një kërkesë për rikthimin në auditore, por një akt i qartë politik dhe shoqëror.
Ajo shënoi një kthesë në mobilizimin e rinisë kosovare.
I dha legjitimitet platformës për liri dhe pavarësi, duke e bërë çështjen e Kosovës edhe më të dukshme në arenën ndërkombëtare.
Studentët dhe profesorët u shndërruan në simbol të rezistencës paqësore, duke dëshmuar se populli shqiptar kërkonte liri dhe barazi përmes mjeteve demokratike.
Protesta e 1997-s mbetet një pikë referimi për historinë e rezistencës shqiptare në Kosovë. Ajo ishte pararendëse e zhvillimeve të mëdha që do të pasonin – nga intensifikimi i përpjekjeve për liri, deri te lufta çlirimtare dhe shpallja e pavarësisë së Kosovës më 2008.
Në kujtesën kolektive, kjo protestë përfaqëson zërin e rinisë që sfidoi pushtimin dhe padrejtësinë, duke u bërë pjesë e pandashme e rrugëtimit drejt shtetit të lirë dhe të pavarur të Kosovës.
